WHO tuyên bố virus corona 2019 là tình trạng Khẩn cấp Y tế Công cộng Quốc tế (PHEIC): điều này có ý nghĩa gì?

Trước sự gia tăng về số ca tử vong và số ca nhiễm virus corona 2019 tại Vũ Hán, Trung Quốc thì WHO đã chính thức tuyên bố đây là tình trạng Y tế toàn cầu hay còn gọi là PHEIC.

Đây là tuyên bố được đưa ra sau kết quả của phiên họp thứ 3 của IHR - là Uỷ ban Khẩn cấp về điều lệ y tế quốc tế. Ở hai phiên họp trước thì WHO đã từ chối tuyên bố PHEIC đối với virus corona ở Vũ Hán do WHO tin tưởng rằng Trung Quốc có thể kiểm soát được hiệu quả dịch bệnh này trong phạm vi biên giới.

Tuy nhiên thì tổng giám đốc WHO, tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus đã cho biết: "Tính tới thời điểm hiện tại - của phiên họp - thì virus corona 2019 đã lây lan tới 18 nước khác và số người nhiễm virus này tính đến ngoài biên giới Trung Quốc đã lên tới 98 người. Hơn nữa có 8 ca là lây từ người sang người ở các nước Việt Nam, Nhật Bản, Đức và Mỹ".

1. Tình trạng PHEIC là gì? Những dịch bệnh nào từng bị gắn nhãn PHEIC?

PHEIC đã được WHO định nghĩa cụ thể là "một sự kiện, diễn biến bất thường", nó có thể trở thành "một nguy cơ đối với sức khoẻ cộng đồng đối với những quốc gia khác thông qua việc lây lan dịch bệnh quốc tế" và các quốc gia cần phải "có phản ứng quốc tế để phối hợp".

Theo như chuyên gia lĩnh vực bệnh truyền nhiễm Tom Solomon của Đại học Liverpool cho biết thuật ngữ này đã được tạo ra khi dịch SARS hoành hành vào năm 2002 - 2003 đã khiến hơn 8.000 người nhiễm bệnh và 700 người thiệt mạng.

Tính từ trước tới nay thì WHO đã dán nhãn PHEIC cho 5 sự kiện y tế khẩn cấp bao gồm:

- Dịch cúm A/H1N1 vào năm 2009 (cúm lợn)

- Đại dịch Ebola tại Tây phi năm 2014

- Dịch bại liệt tại Pakistan, Cameroon và Syria,.. năm 2014

- Virus zika từ muỗi năm 2016 ở Brazil

- Đại dịch Ebola ở Cộng hoà dân chủ Congo vào tháng 7 năm 2019.

Bên cạnh đó thì dịch Mers, đây cũng là một chủng thuộc họ coronavirus cũng gây ra tranh cãi khi không được gắn nhãn PHEIC khi dịch này có 1.179 người nhiễm virus MERS, 442 người tử vong.

2. Việc WHO tuyên bố virus corona 2019 là tình trạng Khẩn cấp Y tế Công cộng Quốc tế (PHEIC) có ý nghĩa gì?

Theo sau tuyên bố của WHO về tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu, Ủy ban Y tế quốc gia Trung Quốc (NHC) sáng ngày 31.1 cho biết số ca tử vong vì viêm phổi Vũ Hán ở Trung Quốc tăng thêm 43 người, lên 213 ca và có thêm 1.982 ca nhiễm mới. Tính đến cuối ngày 30.1, tổng số ca nhiễm vi rút Corona mới (2019-nCoV) gây viêm phổi Vũ Hán ở Trung Quốc ở mức 9.692 người, theo Reuters dẫn nguồn từ NHC.

- Thắt chặt việc sàng lọc liên quan tới giao thương giữa các vùng đang có người nhiễm virus corona 2019

Theo tờ New York Times, thì tuyên bố của WHO ngày 31/01 vừa qua mặc dù không mang giá trị về pháp lý nhưng đây được xem là lời cảnh báo từ cơ quan tư vấn sức khỏe hàng đầu thế giới tới tất cả các quốc gia là thành viên Liên Hợp Quốc liên quan tới tình hình nghiêm trọng của dịch 2019-nCoV hiện nay.

Khi WHO tuyên bố dán nhãn này cũng có thể phải bao gồm những khuyến nghị có liên quan tới du lịch chẳng hạn như việc cấm những hoạt động mang tính chất giao thương hay các hoạt động du lịch tại đất liền hay tại sân bay quốc tế,... nguyên nhân là trên lý thuyết thì những hoạt động kể trên nếu tiếp tục "thông thương" bình thường có thể dẫn tới nguy cơ lây nhiễm virus corona cho cộng đồng quốc tế.

Điều này cũng có nghĩa là các quốc gia có thể tự đưa ra quyết định xem có nên đóng cửa biên giới, có nên huỷ chuyến bay hay sàng lọc các hành khách tại sân bay hoặc những biện pháp bảo vệ cần thiết khác hay không.

Theo Washington Post thì nhãn PHEIC được tuyên bố có thể mang ý nghĩa rất lớn đối với nhiều hãng hàng không, trong đó có hãng vận tải đường dài Emirates của Mỹ. Bên cạnh đó là những hãng khác có số lượng chuyến bay tới Trung Quốc và Hồng Kông tới 160 chuyến/tuần là Etihad và Qatar.

Những hãng vận tại vùng vịnh giữ vai trò là trung tâm và là nơi kết nối vận chuyển hành khách từ Trung Quốc tới Châu Âu, tới Châu Phi và các nước Trung Đông. Khi mà có rất nhiều hãng hàng không đã ngừng vận hành các chuyện bay tới Trung Quốc thì các hãng trên vẫn chưa thấy động thái nào tương tự.

- Điều phối hỗ trợ kinh phí, nhân sự hay những nguồn lực khác do WHO chủ trì

Bên cạnh những vấn đề kể trên thì việc tuyên bố tình trạng y tế khẩn cấp này cũng sẽ tăng thêm tính cấp bách cho bất kỳ một đề nghị liên quan tới hỗ trợ kinh phí, nhân sự và những nguồn lực khác của WHO (WHO sẽ giữ vai trò là tổ chức điều phối). Hiện tại thì tính tới thời điểm này, cả Trung Quốc, Việt Nam, Đức, Hàn Quốc và Mỹ vẫn chưa cần hỗ trợ thêm chi phí nào liên quan tới cuộc chiến chống lại 2019-nCoV này.

- Khuyến nghị liên quan tới việc tuân thủ nguyên tắc đảm bảo vệ sinh và bảo vệ sức khoẻ đối với vùng dịch

Bằng cách nêu bật về mối đe dọa thì việc ban bố PHEIC cũng làm tăng tính thuyết phục người dân ở những quốc gia đã bị nhiễm bệnh cần tuân thủ các khuyến nghị về sức khỏe và vệ sinh.

Bên cạnh đó thì WHO cũng có khả năng sẽ xem xét những biện pháp y tế công cộng được các quốc gia triển khai để đảm bảo được rằng những biện pháp được áp dụng này đã đạt các tiêu chuẩn y tế thích hợp.

Các khuyến nghị của WHO mặc dù không mang tính chất bắt buộc nhưng theo Giáo sư Rebecca Katz hiện đang là giám đốc Trung tâm Khoa học, An toàn và Sức khỏe Toàn cầu tại Đại học Georgetown cho biết thì nó có những sức ép đáng kể buộc những nước thành viên của WHO bắt buộc phải tuân thủ theo các khuyến nghị do các nước thành viên bị ràng buộc cùng với Điều lệ Y tế quốc tế 2005 của WHO.

Tại Việt Nam, số người mắc bệnh là 05 trường hợp. Trong đó: 02 công dân Trung Quốc (01 người đã khỏi); 03 công dân Việt Nam đều trở về từ Vũ Hán, Trung Quốc.