Triệu chứng và cách phòng ngừa hẹp động mạch cảnh - nguyên nhân âm thầm gây đột quỵ não

Tỷ lệ mắc chứng hẹp động mạch cảnh trong dân số nói chung được ước tính lên tới 5%. Hẹp động mạch cảnh là tình trạng thường xảy ra theo thời gian và khi bạn già đi, tình trạng này cũng là nguyên nhân tiềm ẩn làm tăng nguy cơ đột quỵ não.

1. Hẹp động mạch cảnh là gì?

Động mạch cảnh là động mạch lớn ở hai bên cổ, đưa máu đến não, mặt và đầu. Khi khỏe mạnh, những động mạch này trơn tru và thông thoáng, giống như một đường ống sạch cho phép chất lỏng chảy tự do mà không có vật gì cản đường. Bạn có thể cảm nhận được mạch đập của mình trong các động mạch cảnh ở mỗi bên cổ, ngay dưới góc của đường quai hàm.

Hẹp động mạch cảnh là tình trạng xảy ra khi động mạch này bị tắc nghẽn. Sự tắc nghẽn được tạo thành từ một chất gọi là mảng bám (cặn cholesterol béo). Khi mảng bám này chặn dòng máu bình thường qua động mạch cảnh sẽ làm giảm lưu lượng máu tới não và làm tăng nguy cơ đột quỵ. Sự tích tụ mảng bám được gọi là xơ vữa động mạch.

Hẹp động mạch cảnh thường được chia thành ba nhóm: nhẹ, trung bình và nặng. Tắc nghẽn nhẹ là tắc nghẽn dưới 50%. Điều này có nghĩa là ít hơn một nửa động mạch của bạn bị tắc nghẽn. Mức độ tắc nghẽn vừa phải là từ 50% đến 79%. Phân loại nghiêm trọng nhất liên quan đến việc phần lớn động mạch của bạn bị tắc nghẽn - từ 80% đến 99%.

Đọc thêm:

- Đột quỵ động mạch não giữa: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa

- Co thắt động mạch vành vào lúc nửa đêm hoặc buổi sáng

2. Triệu chứng của hẹp động mạch cảnh

Bạn có thể không có bất kỳ triệu chứng nào khi mắc bệnh hẹp động mạch cảnh. Mảng bám tích tụ trong động mạch cảnh theo thời gian mà không có dấu hiệu cảnh báo nào cho đến khi bạn bị cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA) hoặc đột quỵ. Vì vậy, việc khám sức khoẻ định kỳ là rất quan trọng.

Các triệu chứng của đột quỵ là gì?

Các triệu chứng của cơn đột quỵ mà bạn nên cẩn trọng:

- Mất thị lực đột ngột, mờ mắt hoặc khó nhìn bằng một hoặc cả hai mắt

- Yếu, ngứa ran hoặc tê ở một bên mặt, một bên cơ thể hoặc ở một cánh tay hoặc chân

- Đột ngột đi lại khó khăn, mất thăng bằng, thiếu phối hợp

- Chóng mặt hoặc lú lẫn đột ngột

- Khó nói (gọi là mất ngôn ngữ )

- Lú lẫn

- Đau đầu dữ dội đột ngột

- Khó nuốt (gọi là chứng khó nuốt)

Cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua là gì?

Cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA) xảy ra khi lưu lượng máu thấp hoặc cục máu đông làm tắc nghẽn động mạch cung cấp máu cho não trong thời gian ngắn. Với TIA, bạn có thể có các triệu chứng tương tự như khi bị đột quỵ. Nhưng các triệu chứng chỉ kéo dài vài phút hoặc vài giờ rồi tự khỏi.

Những người gặp tình trạng thiếu máu cục bộ thoáng qua cần được cấp cứu vì không thể dự đoán liệu tình trạng này có tiến triển thành đột quỵ nặng hay không. Các phát hiện cho thấy người đã từng bị TIA có nguy cơ bị đột quỵ nặng gấp 10 lần so với người chưa từng bị TIA.

3. Nguyên nhân và yếu tố làm tăng nguy cơ hẹp động mạch cảnh

Xơ vữa động mạch gây ra hầu hết chứng hẹp động mạch cảnh. Trong tình trạng này, chất béo tích tụ dọc theo lớp bên trong của động mạch tạo thành mảng bám. Sự dày lên làm thu hẹp các động mạch và làm giảm lưu lượng máu hoặc chặn hoàn toàn dòng máu đến não.

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ phát triển các mảng bám trong động mạch và gây ra hẹp động mạch cảnh như:

- Hút thuốc 

- Bị béo phì

- Lối sống ít vận động

- Huyết áp cao

- Cholesterol cao 

- Bệnh tiểu đường 

- Tuổi tác

4. Cách chẩn đoán hẹp động mạch cảnh

Hẹp động mạch cảnh thường được chẩn đoán sau khi bạn gặp phải các triệu chứng của đột quỵ do trước đó bệnh không có triệu chứng. Các bác sĩ sẽ khám thực thể, làm các xét nghiệm mới có thể xác định được tình trạng này:

- Lắng nghe động mạch cảnh: Bác sĩ đặt ống nghe lên động mạch cảnh (ở cổ) để nghe âm thanh.

- Siêu âm: Siêu âm được sử dụng để xem máu chảy qua động mạch của bạn như thế nào và tìm ra bất kỳ nơi nào mà động mạch có thể bị tắc nghẽn hoặc thu hẹp.

- Chụp cắt lớp vi tính mạch máu (CTA): CTA hiển thị hình ảnh các mạch máu và mô, rất hữu ích trong việc xác định các mạch máu bị thu hẹp.

- Chụp động mạch não

- Chụp mạch cộng hưởng từ (MRA)

5. Điều trị hẹp động mạch cảnh như thế nào?

Mục tiêu chính của điều trị hẹp động mạch cảnh là ngăn chặn sự tiến triển của bệnh. Điều này bắt đầu bằng việc điều chỉnh lối sống bao gồm chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục và ngừng hút thuốc.

Aspirin, thuốc hạ huyết áp và cholesterol cũng có thể được sử dụng nhưng cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ.

Trong trường hợp nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như động mạch cảnh bị thu hẹp trên 70% thì người bệnh có thể cần phẫu thuật để làm giảm nguy cơ đột quỵ sau các triệu chứng như TIA hoặc đột quỵ nhẹ.

Phẫu thuật điều trị hẹp động mạch cảnh bao gồm:

- Phẫu thuật cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh (CEA):Đây là phẫu thuật để loại bỏ mảng bám và cục máu đông khỏi động mạch cảnh. Phẫu thuật cắt bỏ nội mạc động mạch có thể giúp ngăn ngừa đột quỵ ở những người có triệu chứng và mức độ hẹp từ 70% trở lên.

- Nong động mạch cảnh có đặt stent (CAS): Đây là một lựa chọn dành cho những người không thể phẫu thuật cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh. Phương pháp này sử dụng một ống rỗng rất nhỏ hoặc ống thông, luồn qua mạch máu ở háng đến động mạch cảnh. Sau khi đặt ống thông, một quả bóng được bơm căng để mở động mạch và đặt ống đỡ động mạch. Stent là một khung lưới kim loại mỏng được sử dụng để giữ cho động mạch mở.

Nhìn chung, các phương pháp điều trị hẹp động mạch cảnh sẽ phụ thuộc vào bác sĩ. Bác sĩ sẽ xem tình trạng mà bạn đang gặp phải ở mức độ nào.

6. Lời khuyên cho người cho người bị hẹp động mạch cảnh và cách phòng ngừa

Để giữ cho bệnh động mạch cảnh không tiến triển và phòng ngừa tình trạng này, bạn nên thay đổi lối sống theo những lời khuyên dưới đây:

- Từ bỏ hút thuốc .

- Kiểm soát tình trạng huyết áp cao

- Kiểm soát bệnh tiểu đường .

- Kiểm soát hàm lượng cholesterol

- Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh cho tim.

- Duy trì cân nặng khỏe mạnh.

- Tập thể dục ít nhất 30 phút hầu hết các ngày trong tuần.

- Hạn chế uống rượu ở mức 1 ly mỗi ngày đối với phụ nữ và 2 ly đối với nam giới.

- Kiểm tra sức khoẻ định kỳ

Có thể nói, hẹp động mạch cảnh là một trong những nguyên nhân tiềm ẩn làm tăng nguy cơ đột quỵ não. Tình trạng này xảy ra theo thời gian và tuổi tác. Duy trì lối sống lành mạnh và chế độ ăn uống hợp lý có thể giảm nguy cơ mắc tình trạng này.

Nguồn tham khảo:

1. Carotid Artery Disease (Carotid Artery Stenosis)

2. Carotid Artery Disease: Causes, Symptoms, Tests, and Treatment