Triệu chứng COVID-19 thường gặp khi mắc biến thể XBB.1.5, phòng ngừa và điều trị thế nào?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), XBB.1.5 có “lợi thế tăng trưởng” mạnh nhất so với tất cả các biến thể phụ chiếm chủ đạo khác của Omicron. Tuy nhiên, theo WHO, hiện chưa rõ liệu biến thể XBB.1.5 có khiến bệnh nặng hơn hay không cũng như tỷ lệ nhập viện, tử v.ong do chủng này.

1. Biến thể phụ XBB.1.5 hoạt động thế nào?

Biến thể phụ XBB.1.5 của Omicron, XBB.1.5, đang gây lo ngại cho các nhà khoa học sau khi nó lan truyền nhanh chóng tại Mỹ vào tháng 12. Đợt bùng phát dịch COVID-19 mới ở Mỹ được xác định là do biến thể phụ XBB.1.5, với tỷ lệ mắc biến thể này tăng rất nhanh, từ 4% lên hơn 41%.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) dự báo, chủng XBB và biến thể phụ XBB.1.5 sẽ dần chiếm ưu thế so với các chủng phụ của Omicron khác trong thời gian tới. Điểm đặc biệt nhiều chuyên gia trên thế giới nhận định, biến thể XBB có khả năng tránh miễn dịch và lây lan nhanh hơn so với các biến thể khác của Omicron. Tuy nhiên, vaccine phòng COVID-19 hiện tại vẫn có thể phòng  diễn biến bệnh nặng, nhập viện và tử v.ong.

Chuyên gia dịch tễ học cao cấp của Tổ chức Y tế Thế giới Maria Van Kerkhove cho biết, biến thể phụ  XBB.1.5 là biến thể của Omicron dễ lây truyền nhất được phát hiện từ trước đến nay. Biến thể phụ XBB.1.5 lây lan nhanh chóng do chứa các đột biến, cho phép nó bám vào các tế bào và tái tạo dễ dàng.

2. Biến thể XBB.1.5 nguy hiểm thế nào?

Do biến thể phụ của Omicron XBB.1.5 đang có xu hướng gia tăng ở Mỹ và nhiều quốc gia khác trên thế giới, Cơ quan Kiểm soát Dịch bệnh châu Âu (ECDC) lo ngại biến thể này có thể gây ra làn sóng COVID-19 mới ở châu Âu.

Đọc thêm:

+ Nghiên cứu mới: Các thực phẩm giúp giảm nhẹ chứng khó thở do COVID kéo dài

+ 5 mẹo cải thiện tình trạng rụng tóc hậu Covid-19

ECDC cho biết, XBB.1.5 có tốc độ lây lan nhanh chóng do biến thể này chứa đột biến mới mang tên F486P có khả năng né miễn dịch có được do tiêm chủng hay từng mắc COVID-19 trước đó. Đột biến này cũng làm gia tăng khả năng virus xâm nhập tế bào, làm cho virus dễ dàng bám vào các thụ thể ACE2 trong cơ thể. Đây cũng là nguyên nhân khiến XBB.1.5 lây truyền cho con người dễ dàng hơn.

Ở Mỹ, XBB.1.5 đã gây ra 41% ca nhiễm COVID-19 mới trong tháng 12/2022. Chuyên gia Amesh A. Adalja, Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins cho biết XBB.1.5 là nhánh phụ của biến thể XBB (phiên bản lai giữa hai chủng dạng BA.2 của Omicron).

TS. Adalja cũng lưu ý thêm rằng biến thể XBB.1.5 đã xuất hiện thường xuyên hơn ở Singapore cũng như miền đông bắc nước Mỹ.

Các chuyên gia cho rằng XBB.1.5 rất dễ lây lan—và có thể là dạng COVID-19 dễ lây lan nhất. XBB.1.5 hiện đang vượt qua các biến thể khác về tốc độ lây lan.

TS. Thomas Russo (trưởng khoa bệnh truyền nhiễm Đại học Y Buffalo, New York) cho biết, biến thể XBB.1.5 có đột biến cho phép virus liên kết chặt chẽ với thụ thể ACE của tế bào, do đó làm COVID-19 dễ lây lan hơn.

Dữ liệu từ Singapore cho thấy, số ca nhập viện do COVID-19 không tăng trước sự lây lan của biến thể XBB.1.5 tại nước này. TS. William Schaffner, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học Vanderbilt cho biết: "Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm chỉ ra rằng, các loại vaccine hiện hành vẫn có khả năng bảo vệ bạn khỏi chuyển nặng và nhập viện do COVID-19 trước biến thể mới XBB.1.5".

3. Triệu chứng COVID-19 thường gặp khi mắc biến thể XBB.1.5

TS. William Schaffner cho biết tính tới thời điểm hiện nay, có vẻ như biến thể XBB.1.5 không gây ra triệu chứng khác biệt so với các chủng COVID-19 gần đây.

Theo Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát Bệnh tật (CDC) Mỹ, các triệu chứng COVID-19 thường gặp bao gồm:

- Sốt hoặc ớn lạnh

- Ho Thở gấp hoặc khó thở

- Mệt mỏi

- Đau cơ hoặc đau người

- Đau đầu

- Mất vị giác hoặc mất mùi

- Viêm họng

- Nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi

- Buồn nôn hoặc nôn mửa

- Tiêu chảy

Theo nghiên cứu sức khỏe ZOE, dự án gồm các nhà khoa học từ BVĐK Massachusetts, Trường Y tế công Harvard, trường Đại học King’s College London, Trường Đại học Y Stanford và app sức khỏe ZOE, các triệu chứng COVID-19 phổ biến nhất gần đây (bao gồm các biến thể mới của Omicron, trong đó có XBB.1.5) bao gồm:

- Viêm họng

- Sổ mũi

- Nghẹt mũi

- Hắt xì hơi

- Ho không có đờm (ho khan)

- Đau đầu

- Ho có đờm

- Khàn giọng

- Đau nhức cơ bắp

- Thay đổi khứu giác.

4. Điều trị COVID-19 khi mắc biến thể XBB.1.5 có gì khác biệt?

Tính đến thời điểm hiện tại, Omicron XBB.1.5 dường như không có nhiều khả năng gây ra triệu chứng COVID kéo dài hơn so với các biến thể khác. Tuy nhiên, TS. Schaffner chỉ ra rằng, luôn có nguy cơ phát triển COVID-19 kéo dài sau khi bạn nhiễm virus.

Các phương pháp điều trị COVID-19 cho đối tượng nguy cơ cao khi mắc biến thể XBB có khác biệt so với trước đây.

TS. Russo cho biết, các phương pháp điều trị bằng kháng thể đơn dòng và thuốc kháng thể đơn dòng Evusheld dự phòng COVID-19, vốn được thiết kế nhằm giảm nguy cơ COVID-19 chuyển nặng đều "không hiệu quả trước biến thể XBB".

Cơ quan quản lý thuốc và thực phẩm Mỹ (FDA) cho hay thuốc Evusheld có thể không có khả năng bảo vệ bạn trước biến thể phụ Omicron XBB.1.5.

Tuy nhiên, TS. Russo cho rằng theo các nhà khoa học, những thuốc kháng virus khác chẳng hạn như thuốc điều trị COVID-19 Paxlovid vẫn hiệu quả trước Omicron XBB và XBB.1.5.

Nhìn chung, TS. Schaffner cho hay, để bảo vệ bản thân trước các biến thể mới XBB và XBB.1.5, hãy đảm bảo bạn đã tiêm chủng COVID-19 đầy đủ, và cập nhật tiêm liều bổ sung và liều nhắc lại vaccine ngừa COVID-19.

Ngoài ra, để tránh mắc COVID-19 trước nguy cơ làn sóng mới XBB.1.5, nên đeo khẩu trang ở nơi công cộng, đặc biệt nơi đông người, không gian kín như siêu thị.