Tổng quan về bệnh khiếm thính

Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hiện có hơn 5% dân số thế giới, tương đương khoảng 466 triệu người bị nghe kém hay còn gọi là khiếm thính và trong đó có khoảng 34 triệu là trẻ em. Ước tính đến năm 2050, hơn 900 triệu người sẽ bị khiếm thính hay mất khả năng nghe. Đặc biệt, khoảng 1/3 số người trên 65 tuổi đang phải đối mặt với tình trạng mất thính lực. Hầu hết là do trong thời gian mất thính giác họ không được khám và điều trị. Đây là một loại phổ biến nhất của việc khiếm thính vĩnh viễn.

1. Khiếm thính là gì?

Bệnh khiếm thính, hay còn gọi là bệnh điếc tai hay mất thính lực là tình trạng bệnh nhân có thể nghe thấy một số âm thanh, nhưng rất kém. Hoặc có thể không nghe thấy ai đó nói, ngay cả khi họ đang sử dụng giọng nói bình thường hoặc có thể chỉ nghe thấy những âm thanh rất lớn.

Theo Tổ chức y tế Thế giới, nếu một người không thể nghe tốt như người bình thường ở ngưỡng 25 dB ở cả hai tai thì được gọi là mất thính lực. Mất thính lực có thể nhẹ, trung bình, nặng. Nó có thể ảnh hưởng một tai hoặc cả hai tai và dẫn đến khó nghe lời nói hay âm thanh lớn.

Khiếm thính đề cập đến những người mất thính lực từ nhẹ đến nặng. Những người khiếm thính vẫn có thể giao tiếp bằng lời nói nhờ các dụng cụ hỗ trợ như máy trợ thính, ốc tai điện tử hay các thiết bị trợ giúp khác. Người mất thính lực đáng kể có thể được cấy ốc tai điện tử.

Điếc đề cập đến những người mất thính lực nghiêm trọng, hầu như nghe thấy rất ít hay không nghe thấy gì. Họ thường sử dụng ngôn ngữ ký hiệu để giao tiếp.

2. Phân loại khiếm thính

2.1 Theo cường độ âm thanh

+ Khiếm thính ở mức độ nhẹ (26 - 40 dB): không thể nghe được lời thầm và không nghe được lời nói của đối phương nơi đông người, ồn ào

+ Khiếm thính ở mức độ trung bình (41 - 60 dB): Không nghe được lời nói thầm và lời nói ở tần số bình thường và rất khó nghe được ở những nơi ồn ào, đông đúc.

+ Khiếm thính ở mức độ nặng (61 - 80 dB): Không thể nghe được ngay cả khi đối phương nói to, vì vậy khi giao tiếp đối phương phải mất rất nhiều thời gian để truyền đạt câu chuyện phải hét vào tai hay dùng những cử chỉ và hành động của mình để duy trì cuộc nói chuyện.

+ Khiếm thính ở mức độ sâu (> 81 dB): Đó là khi đối phương không thể giao tiếp được vì ở mức độ này người ta không thể nghe được hoàn toàn câu chuyện kể cả khi đối phương hét to vào tai. Nếu muốn giao tiếp phải cần đến máy trợ thính thì mới có thể nghe được.

Các mức độ mất thính lực theo phân loại của Tổ chức Y tế thế giới (Ảnh: Internet)

2.2 Theo vị trí tổn thương

+ Dẫn truyền (liên quan đến tai ngoài hoặc tai giữa)

+ Thần kinh (liên quan đến tai trong)

+ Hỗn hợp (kết hợp cả hai)

3. Nguyên nhân gây khiếm thính

Tai bao gồm ba khu vực chính: tai ngoài, tai giữa và tai trong. Sóng âm truyền qua tai ngoài và gây rung ở màng nhĩ. Màng nhĩ và ba xương nhỏ của tai giữa khuếch đại các rung động khi chúng di chuyển đến tai trong. Ở đó, các rung động truyền qua chất lỏng trong cấu trúc hình ốc ở tai trong (ốc tai).

Được gắn vào các tế bào thần kinh trong ốc tai là hàng ngàn sợi lông nhỏ giúp chuyển các rung động âm thanh thành tín hiệu điện được truyền đến não. Bộ não biến những tín hiệu này thành âm thanh.

Có 2 nguyên nhân chính gây khiếm thính:

3.1 Nguyên nhân bẩm sinh

Khiếm thính có thể do yếu tố di truyền, yếu tố không di truyền hay do những biến chứng trong khi mang thai hoặc khi sinh, bao gồm:

+ Mẹ mắc bệnh Rubella, giang mai hay các bệnh nhiễm trùng khác khi mang thai

+ Trẻ sinh non dưới 6 tháng hay cân nặng thấp dưới 2 kg

+ Ngạt khi sinh (thiếu oxy tại thời điểm sinh)

+ Dùng thuốc trong thời kỳ mang thai (aminoglycosides, thuốc gây độc tế bào, thuốc chống sốt rét, thuốc lợi tiểu)

+ Vàng da nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh có thể gây tổn thương thần kinh thính giác ở trẻ.

3.2 Nguyên nhân mắc phải

Các nguyên nhân mắc phải có thể gây mất thính lực ở mọi lứa tuổi bao gồm:

+ Bệnh nhiễm trùng như viêm màng não, sởi và quai bị

+ Nhiễm trùng tai mãn tính

+ Chảy dịch ở tai (viêm tai giữa)

+ Thuốc: một số loại thuốc, bao gồm một số thuốc điều trị ung thư, bệnh tim và nhiễm trùng nặng, sốt rét, thuốc kháng lao có thể gây mất thính lực. Đôi khi, nó là vĩnh viễn, nhưng trong các trường hợp khác, vấn đề này sẽ biến mất sau khi ngừng dùng thuốc.

+ Chấn thương ở đầu hoặc tai

+ Tiếng ồn: một tiếng động rất lớn, như tiếng súng hoặc tiếng nổ, có thể làm hỏng thính giác. Vì vậy, những tiếng ồn lớn và kéo dài trong một thời gian, như sống bên cạnh một đường băng sân bay có thể gây ra tình trạng nghe kém

Tiếng ồn là một trong những nguyên nhân gây bệnh khiếm thính (Ảnh: Internet)

+ Tổn thương tai trong: lão hóa và tiếp xúc với tiếng ồn lớn có thể gây ra sự hao mòn trên lông hoặc tế bào thần kinh trong ốc tai gửi tín hiệu âm thanh đến não. Khi những sợi lông hoặc tế bào thần kinh này bị hư hỏng hoặc biến mất, tín hiệu điện không được truyền đi một cách hiệu quả và mất thính lực.

+ Sáp hoặc dị vật chặn ở ống tai

+ Rách màng nhĩ (thủng màng nhĩ): những tiếng nổ lớn, áp lực thay đổi đột ngột, chọc vào màng nhĩ bằng một vật nhọn có thể khiến màng nhĩ bị rách và ảnh hưởng đến thính giác.

+ Tích tụ ráy tai: ráy tai có thể chặn ống tai và ngăn chặn sự truyền sóng âm thanh. Loại bỏ ráy tai có thể giúp khôi phục thính giác.

4. Các triệu chứng gây bệnh khiếm thính

Các triệu chứng thường gặp của bệnh bao gồm:

+ Không nghe được tiếng và các âm thanh;

+ Gặp khó khăn trong việc hiểu từ ngữ, đặc biệt là khi có tiếng ồn xung quanh hoặc ở trong đám đông;

+ Khó nghe các phụ âm;

+ Thường xuyên yêu cầu người khác nói chậm, rõ ràng và lớn tiếng hơn;

+ Cần phải tăng âm lượng khi xem truyền hình hoặc nghe đài phát thanh;

+ Không thể tham gia vào hội thoại;

+ Cảm thấy một số âm thanh dường như quá lớn;

+ Khó khăn khi theo suốt cuộc trò chuyện có hai hoặc nhiều người đang nói chuyện với nhau;

+ Nghe những âm thanh như tiếng lầm bầm, líu nhíu;

+ Cảm giác bị mất thăng bằng hoặc chóng mặt (thường gặp hơn trong bệnh Meniere và u dây thần kinh thính giác);

+ Cảm thấy có áp lực trong tai (ở chất lỏng phía sau màng nhĩ);

+ Khó nói âm cao độ như "s" hoặc "th";

+ Cảm thấy nghe tiếng của đàn ông dễ hơn của phụ nữ;

+ Có âm thanh vo vo hay ù tai.

5. Khi nào cần đến gặp bác sĩ

Bạn nên đến khám bác sĩ nếu nằm trong những trường hợp sau đây:

+ Những vấn đề ở tai ảnh hưởng cuộc sống;

+ Bệnh không biến mất hoặc trở nên tồi tệ hơn;

+ Một tai nghe tệ hơn tai kia;

+ Mất thính lực đột ngột, nặng hoặc ù tai;

+ Các triệu chứng khác như đau tai đi kèm các vấn đề về âm thanh;

+ Đau đầu, suy nhược hoặc bị tê bất cứ nơi nào trên cơ thể.

Nếu bạn bị mất thính lực đột ngột, đặc biệt là ở một bên tai, hãy tìm gặp bác sĩ ngay lập tức.

6. Các yếu tố nguy cơ gây bệnh khiếm thính

+ Lão hóa: thoái hóa cấu trúc tai trong xảy ra theo thời gian.

+ Tiếng ồn lớn: tiếp xúc với âm thanh lớn có thể làm hỏng các tế bào của tai trong. Hậu quả có thể xảy ra khi tiếp xúc lâu dài với tiếng ồn lớn hoặc từ một tiếng nổ ngắn, chẳng hạn như từ tiếng súng.

+ Di truyền: đặc điểm di truyền có tác động đến tính dễ bị tổn thương tai từ âm thanh hoặc suy giảm do lão hóa.

+ Tiếng ồn nghề nghiệp: những công việc trong môi trường có tiếng ồn lớn và thường xuyên, chẳng hạn như nông nghiệp, xây dựng hoặc công việc nhà máy, có thể dẫn đến thương tổn bên trong tai.

+ Tiếng ồn giải trí: tiếp xúc với tiếng ồn nổ, như từ súng và động cơ phản lực, có thể gây mất thính lực tức thời hay vĩnh viễn. Các hoạt động giải trí khác với độ ồn cao nguy hiểm bao gồm trượt tuyết, đi xe máy hoặc nghe nhạc lớn.

+ Một số loại thuốc: các loại thuốc như gentamicin, sildenafil (Viagra) và một số loại thuốc hóa trị, có thể làm hỏng tai trong. Tác dụng tạm thời đối với thính giác - ù tai hoặc giảm thính lực - có thể xảy ra nếu dùng aspirin liều cao, một số thuốc giảm đau, thuốc chống sốt rét hoặc thuốc lợi tiểu quai.

+ Một số bệnh: chẳng hạn như viêm màng não, có thể làm hỏng ốc tai.

7. Chẩn đoán bệnh khiếm thính

Các xét nghiệm để chẩn đoán bệnh khiếm thính bao gồm:

+ Khám sức khỏe: bác sĩ sẽ tìm trong tai các nguyên nhân có thể gây khiếm thính, chẳng hạn như ráy tai hoặc viêm nhiễm. Bác sĩ cũng sẽ tìm kiếm bất cứ nguyên nhân về cấu trúc tai gây ra các vấn đề về thính giác;

+ Xét nghiệm sàng lọc chung: bác sĩ có thể yêu cầu bịt một tai tại một thời điểm để xem cách bạn nghe những từ được nói ở các âm lượng khác nhau và cách nhận biết những âm thanh khác;

+ Kiểm tra âm thoa: âm thoa là dụng cụ kim loại phát ra âm thanh khi đập vào. Các kiểm tra đơn giản với âm thoa có thể giúp bác sĩ phát hiện nguyên nhân mất thính lực là do hư hại màng nhĩ ở tai giữa, hư hại các điểm cảm biến hoặc dây thần kinh ở tai trong hoặc hư hại cả hai;

+ Đo thính lực: trong khi thực hiện các kiểm tra thính lực, bạn sẽ đeo tai nghe và nghe âm thanh trực tiếp ở một bên tai tại một thời điểm. Các bác sĩ đưa một loạt các âm thanh có tông khác nhau và yêu cầu bạn ra hiệu mỗi khi nghe thấy âm thanh. Mỗi tông được lặp lại ở các mức độ giảm dần để tìm ra khi nào thì bạn có thể còn nghe thấy. Các bác sĩ cũng sẽ cho nhiều từ khác nhau để xác định khả năng nghe của bạn.

8. Điều trị bệnh khiếm thính

Dùng thiết bị trợ thính cho người bị khiếm thính (Ảnh: Internet)

Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Các phương pháp điều trị bao gồm:

+ Loại bỏ ráy tai: tắc nghẽn ráy tai là một nguyên nhân của mất thính lực. Bác sĩ có thể loại bỏ ráy tai bằng cách hút hoặc bằng một dụng cụ nhỏ có một vòng ở đầu.

+ Phẫu thuật: một số loại mất thính lực có thể được điều trị bằng phẫu thuật, bao gồm cả bất thường của xoang tai hoặc xương nhĩ (ossicles). Nếu bị nhiễm trùng nhiều lần với chất dịch dai dẳng, bác sĩ có thể chèn các ống nhỏ giúp tai thoát dịch.

+ Thiết bị trợ thính: nếu mất thính lực là do tổn hại tai trong, máy trợ thính có thể giúp ích bằng cách làm cho âm thanh cường độ lớn hơn và giúp nghe dễ dàng hơn. Bác sĩ sẽ thảo luận về những lợi ích tiềm năng của việc sử dụng máy trợ thính, hướng dẫn thiết bị phù hợp.

+ Cấy ghép ốc tai điện tử: nếu bị mất thính lực nặng hơn và máy trợ thính thông thường không cải thiện triệu chứng nghe kém, thì cấy ốc tai điện tử có thể là một lựa chọn khác. Không giống như máy trợ thính khuếch đại âm thanh và hướng nó vào ống tai, ốc tai điện tử giúp thay thế chức năng của các bộ phận bị hư hỏng hoặc không hoạt động của tai trong và trực tiếp kích thích dây thần kinh thính giác.

Cấy ghép ốc tai điện tử (Ảnh: Internet)

9. Phòng ngừa bệnh khiếm thính

Các bước sau đây có thể giúp ngăn ngừa mất thính lực do tiếng ồn và tránh làm suy giảm thính lực do tuổi tác:

+ Bảo vệ đôi tai: hạn chế thời gian và cường độ tiếp xúc với tiếng ồn là cách bảo vệ tốt nhất. Tại nơi làm việc, nút tai bằng nhựa hoặc nút bịt tai chứa glycerin có thể giúp bảo vệ tai khỏi tiếng ồn.

+ Kiểm tra thính giác: cân nhắc kiểm tra thính giác thường xuyên nếu làm việc trong môi trường ồn ào.

+ Tránh rủi ro từ các hoạt động giải trí: các hoạt động như cưỡi xe trượt tuyết, săn bắn, sử dụng các dụng cụ điện hoặc nghe các buổi hòa nhạc rock có thể làm hỏng thính giác theo thời gian. Đeo thiết bị bảo vệ thính giác hoặc nghỉ giải lao và tránh tiếng ồn có thể bảo vệ đôi tai. Giảm âm lượng lúc nghe nhạc cũng rất hữu ích.

+ Kiểm tra các thuốc có nguy cơ gây giảm thính giác: khoảng 200 loại thuốc có thể làm hỏng thính giác, bao gồm một số loại thuốc kháng sinh và thuốc chống ung thư. Ngay cả aspirin liều cao cũng có thể gây hại cho tai. Nếu dùng thuốc theo toa, nên kiểm tra với bác sĩ để chắc chắn rằng nó đã an toàn. Nếu phải dùng một loại thuốc có thể gây hại cho tai, nên đảm bảo bác sĩ kiểm tra thính giác trước và trong khi điều trị.

+ Loại bỏ ráy tai đúng cách: không nên sử dụng tăm bông để làm sạch tai - chúng có thể đẩy ráy tai vào sâu hơn.