Tổng hợp các bài tập vật lý trị liệu phục hồi chức năng cho bệnh nhân đột quỵ và tai biến

Sau khi trải qua cơn đột quỵ và tai biến, việc hỗ trợ điều trị phục hồi bằng các phương pháp vật lý trị liệu thường được quan tâm hàng đầu. Quá trình cũng như thời gian phục hồi phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như mức độ liệt, sức khỏe người bệnh. Ở những người trẻ, tiến trình hồi phục sẽ nhanh hơn so với những bệnh nhân lớn tuổi.

Việc tập luyện vật lý trị liệu giúp người bệnh đột quỵ và tai biến hồi phục chức năng vận động, duy trì lực của cơ và lưu thông máu huyết. Bên cạnh bên bị liệt cần phải tập, người bệnh đồng thời được khuyến khích tập bên còn khỏe để duy trì lực cơ.

Đặc biệt, đối với bệnh nhân bị di chứng của đột quỵ và tai biến là liệt nửa người, việc chăm sóc đúng cách có thể giúp hạn chế được những biến chứng nguy hiểm khác như: viêm loét da do nằm lâu, viêm phổi, trầm cảm,… Thời gian tập luyện để phục hồi tốt nhất là trong năm đầu tiên. Bệnh nhân nên được luyện tập dần từng động tác, từ đơn giản đến phức tạp, kết hợp chế độ dinh dưỡng hợp lý.

1. Các bài tập trong giai đoạn đầu sau khi bệnh nhân bị đột quỵ và tai biến

Người nhà cần giúp bệnh nhân thực hiện các bài tập nhẹ nhàng, đều đặn để vận động được tay chân bên liệt.

Tập lăn nghiêng sang 2 bên: 

- Bệnh nhân nằm ngửa, người hỗ trợ điều trị giúp bệnh nhân nâng chân, tay bên liệt lên, đưa ra phía trước rồi lăn người sang bên lành. 

- Tập lăn nghiêng sang bên liệt thì làm ngược lại.

Tập vận động vai, tay: 

- Bệnh nhân bị đột quỵ và tai biến nằm ngửa, cài các ngón tay 2 bên vào nhau. 

- Ngón cái bên liệt ở ngoài ngón cái bên lành. 

- Duỗi thẳng 2 tay ra trước, đưa 2 tay lên phía đầu và xuống phía chân, càng xa càng tốt.

Tập dồn trọng lượng lên chân liệt: 

- Bệnh nhân nằm ngửa, 2 gối gập. 

- Người nhà giúp giữ chân liệt cho khỏi đổ. 

- Bệnh nhân nâng chân lành lên khỏi mặt giường để dồn trọng lượng lên chân liệt.

Làm cầu: 

- Bệnh nhân đột quỵ và tai biến nằm ngửa, 2 gối gập. 

- Người nhà giúp giữ chân liệt cho khỏi đổ. 

- Bệnh nhân cố gắng tự nâng mông lên khỏi mặt giường. 

- Giữ 2 bên hông ngang nhau rồi nâng chân lành lên khỏi mặt giường để toàn bộ trọng lượng dồn lên chân liệt.

2. Các bài tập phục hồi chức năng ở giai đoạn sau

Giai đoạn sau đó, việc tập luyện được thực hiện ở những tư thế khác nhau như: nằm, ngồi, đứng, quỳ, tập lăn, tập chuyển tư thế từ nằm sang quỳ chống tay. Cần chú ý là bệnh nhân luôn phải phối hợp với thở sâu. Ở giai đoạn này, bệnh nhân bị đột quỵ và tai biến cũng cần chú trọng thực hiện những bài tập chống tình trạng co cứng cơ.

Phòng ngừa co rút khớp vai: 

- Bệnh nhân nằm ngửa, cài các ngón tay 2 bên vào nhau, ngón cái bên liệt ở ngoài ngón cái bên lành. 

- Duỗi thẳng 2 tay ra trước, đưa 2 tay lên quá đầu cho đến khi 2 tay chạm vào mặt giường rồi đưa tay xuống phía chân.

Phòng ngừa khuỷu tay, cổ tay và ngón tay bị co rút:

Bài tập 1: 

- Giúp bệnh nhân đứng cạnh bàn, cài các ngón tay 2 bên vào nhau. 

- Xoay ngửa lòng bàn tay và áp lòng bàn tay xuống mặt bàn. 

- Duỗi thẳng 2 tay, ngả người về phía trước để dồn trọng lượng lên 2 tay cho tới khi khớp cổ tay duỗi tối đa.

Bài tập 2: 

- Bệnh nhân bị đột quỵ và tai biến ngồi. 

- Dùng tay lành làm duỗi các ngón tay bên liệt và làm duỗi cổ tay rồi đặt xuống mặt giường cạnh thân. 

- Dùng tay lành giữ khớp khuỷu bên liệt duỗi thẳng và nghiêng người sang bên liệt để dồn trọng lượng lên tay liệt.

Bài tập 3: 

- Cài các ngón tay 2 bên vào nhau. 

- Đưa 2 bàn tay lên sát cằm, dùng lực của bàn tay làm duỗi tối đa cổ tay bên liệt. 

- Có thể tựa vào má và cằm rồi giữ yên trong thời gian lâu.

Phòng ngừa co cứng chân ở tư thế duỗi: 

- Bệnh nhân nằm ngửa, cài các ngón tay 2 bên vào nhau. 

- Co 2 gối lại và vòng 2 tay qua 2 gối. 

- Kéo 2 gối về phía ngực và nâng đầu lên. Sau đó, trở về vị trí ban đầu.

Phòng ngừa co rút gân gót và gấp ngón chân: 

- Dùng một cuộn băng thun đặt dưới ngón chân bên liệt. 

- Đứng lên, bước chân lành ra phía trước, phía sau. 

- Bệnh nhân có thể vịn vào một chỗ nếu đứng chưa vững.