Tai biến sản khoa: Chuyên gia cho biết tai biến số 2 khiến cả sản phụ và bác sĩ đều lo ngại

Cơ quan Chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em UNICEF Việt Nam cho biết, hiện nay tỷ lệ tử vong của mẹ tại Việt Nam đã giảm nhiều trong những năm trở lại đây. Tuy nhiên, tai biến sản khoa vẫn là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Hằng năm có đến 600 ca tử vong mẹ và hơn 10.000 ca trẻ sơ sinh tử vong tại Việt Nam.

Theo TS. BS Nguyễn Hữu Trung, giảng viên bộ môn Phụ sản tại Đại học Y dược TP.HCM. Hiện giữ chức Trưởng phòng khám Phụ Sản tại Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM cho đã chỉ ra 5 tai biến sản khoa thường gặp. Đây là những tai biến có tỷ lệ gây ra tử vong cho người mẹ và trẻ sơ sinh nhiều nhất.

1. Vỡ tử cung là tai biến sản khoa

Một trong những tai biến sản khoa thường gặp là vỡ tử cung. Khi bị vỡ tử cung có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của người mẹ và thai nhi.

Tình trạng vỡ tử cung xảy ra trong lúc chuyển dạ, cơn co bóp tử cung làm tăng quá mức nhưng thai nhi lại không được đẩy ra ngoài vì đường ra bị cản trở có thể xảy ra do khung chậu của người mẹ bị hẹp.

Trong khi đó, đoạn dưới của tử cung người mẹ mỏng quá mức rồi vỡ. Trường hợp người mẹ bị vỡ tử cung cũng có thể xảy ra do thai quá to, ngôi thai bất thường, đa thai hoặc có thể do tử cung có sẹo mổ.

Triệu chứng lâm sàng của vỡ tử cung ở sản phụ:

- Thông thường, các dấu hiệu cảnh báo vỡ tử cung ở sản phụ là triệu chứng đau dữ dội sau cơn nhói đột ngột.

- Sản phụ bị choáng.

- Mặt mẹ bầu tái nhợt.

- Vã mồ hôi.

- Mạch của sản phụ nhanh.

- Sản phụ bị tụt huyết áp và có thể ngất.

Tử cung của sản phụ lúc này đã không còn ở hình dạng bình thường, cơn co tử cung, tim thai không còn hoạt động và ra máu âm đạo. Vỡ tử cung trong quá trình chuyển dạ của mẹ bầu là một tai biến sản khoa vô cùng nguy hiểm.

Khi có dấu hiệu mang thai ngoài tử cung mẹ bầu cần xác định khối thai có thể vỡ bất kỳ lúc nào và cần được theo dõi bởi các bác sĩ kịp thời. Ngoài ra, nếu không được chữa trị kịp thời vỡ tử cung ở sản phụ có thể gây tử vong ở cả sản phụ và thai nhi.

2. Sản phụ bị băng huyết sau sinh

Tình trạng băng huyết sau sinh xảy ra khi sản phụ bị mất từ 500 ml máu sau khi sinh đường âm đạo hoặc hơn 1 lít máu sau khi mổ lấy thai.

Trường hợp băng huyết sau sinh ở sản phụ thường xảy ra trong vòng 24 giờ đầu sau sinh ở thể nguyên phát. Cũng có thể xảy ra từ 1 đến 12 tuần ở thể thứ phát vô cùng nguy hiểm đối với sản phụ sau sinh. Diễn biến của băng huyết sau sinh bất ngờ, nhanh và rất khó lường.

Những nguyên nhân gây ra tình trạng băng huyết sau sinh ở sản phụ:

- Người mẹ từng nạo hút thai nhiều lần.

- Sản phụ có con đầu lòng với thời gian chuyển dạ dài hay sinh nhiều lần.

- Khi sản phụ bị rối loạn đông máu, thiếu máu.

- Băng huyết sau sinh xảy ra do sản phụ có đa thai, đa ối hoặc bị sót nhau,...

Quá trình xử lý trong thai kỳ tốt hoàn toàn có thể giúp giảm mức độ nghiêm trọng và tỷ lệ băng huyết sau sinh ở sản phụ.

Các chuyên gia cho biết rằng tình trạng băng huyết sau sinh của sản phụ có diễn biến rất nhanh. Do đó nếu không kịp thời thực hiện các biện pháp cầm máu nhanh, chính xác và các biện pháp hồi phục sức khỏe đem lại hiệu quả có thể khiến sản phụ tử vong.

3. Sản giật là biến chứng cấp tính của tiền sản giật

Sản giật xảy ra kèm các triệu chứng khiến sản phụ bị co giật, hôn mê. Sản giật cũng có thể xuất hiện tử chỉ vài cơn co giật cho đến hơn 10 cơn.

Tuy nhiên, khi không kịp thời điều trị ức chế cơn co giật, sản phụ sẽ bị co giật liên tiếp. Điều này sẽ gây ra các biến chứng khác, thậm chí có thể khiến sản phụ tử vong.

Triệu chứng của tiền sản giật gồm:

- Sản phụ bị huyết áp cao, sau tuần 20 của thai kỳ và sau 6 tuần sau sinh sản phụ có huyết áp cao hơn bình thường.

- Nước tiểu của sản phụ có chất đạm (protein).

- Sản phụ bị phù.

- Thể nặng sản phụ còn có thể xuất hiện thêm một số triệu chứng khác như: đau đầu nhiều, hoa mắt, chóng mặt hoặc bị đau vùng phía trên rốn. Đối với một số triệu chứng đi kèm khi sản phụ bị tiền sản giật gồm đau lệch bên phải vùng thượng vị hoặc hạ sườn phải, xuất hiện cảm giác bị ngộp thở, đau ngực hoặc gặp các bất thường trên chức năng gan, thận, chức năng đông máu.

Đến nay, nguyên nhân gây ra tiền sản giật ở sản phụ vẫn chưa được biết chính xác. Tuy nhiên, cũng có một vài yếu tố có thể góp phần trong sự xuất hiện của tiền sản giật như sau:

- Người phụ nữ từng bị tiền sản giật trong lần sinh trước.

- Gia đình có người bị tiền sản giật.

- Sinh con so.

- Phụ nữ sinh con khi lớn tuổi, trên 35 tuổi.

- Tiền sản giật có thể xảy ra do mang đa thai.

- Sản phụ mắc các bệnh lý nội khoa khác như: tiểu đường, cao huyết áp, lupus,... trước khi mang thai.

Tiền sản giật còn có thể gây ra rất nhiều biến chứng nguy hiểm ở sản phụ khác như: Làm hạn chế sự phát triển của bào thai, bà bầu bị sinh non, nhau bong non, gặp phải hội chứng HELLP, bị sản giật hoặc tổn thương cơ quan khác hay bị bệnh tim mạch,…

Để bảo vệ sức khỏe mẹ bầu, mẹ nên thực hiện các xét nghiệm tầm soát tiền sản giật nhằm chủ động phòng ngừa, điều trị. Đặc biệt trong 3 tháng cuối thai kỳ, khi xuất hiện những biểu hiện bất thường liên quan đến tiền sản giật như phù chân, bạn có thể thực hiện thăm khám bác sĩ để được tư vấn.

=>> Mẹ bầu có thể tìm hiểu thêm về biến chứng tiền sản giật qua bài viết: Dấu hiệu tiền sản giật và những ảnh hưởng nghiêm trọng đối với mẹ bầu

4. Nhiễm trùng hậu sản ở sản phụ

Tình trạng nhiễm trùng hậu sản ở sản phụ có thể xảy ra trong giai đoạn sau 6 tuần sau khi sản phụ sinh con.

Nguyên nhân gây ra nhiễm trùng hậu sản:

Thực tế, sau khi sinh sản phụ có những tổn thương tại vị trí nhau bám, trong khi đó vết may tầng sinh môn hoặc các vi trùng nằm trong đường âm đạo xâm nhập và gây nhiễm trùng tầng sinh môn, viêm nội mạc tử cung. Khi không kịp thời phát hiện và điều trị, bệnh sẽ gây nhiễm trùng hậu sản.

Sản phụ bị viêm nội mạc tử cung, sức đề kháng yếu, dinh dưỡng kém, bị thiếu máu trước và trong mang thai cũng là yếu tố nguy cơ cao có thể dẫn để tình trạng nhiễm trùng hậu sản.

Triệu chứng của nhiễm trùng hậu sản rõ ràng với các biểu hiện:

- Sản phụ có biểu hiện mơ hồ, sốt cao sau sinh.

- Xuất hiện tình trạng bụng đau căng sau sinh.

- Trường hợp sản dịch ra nhiều, hôi, vết may tầng sinh môn hở, chảy dịch mủ,…

Sản phụ cần có những biện pháp phòng tránh trước nguy cơ nhiễm trùng hậu sản như: Trước khi mang thai cần khám phụ khoa và sức khỏe định kỳ, trong thai kỳ cần thăm khám phát hiện điều trị sớm các bệnh viêm nhiễm phụ khoa, tiểu đường hay tăng huyết áp. Sản phụ sau sinh cần ăn uống đủ chất, không khiêng kem quá mức, hạn chế vận động sớm, giữ vệ sinh sạch sẽ,...

Nhiễm trùng hậu sản ở phụ nữ sau sinh có thể gây ra rất nhiều biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe thậm chí gây tử vong cho người bệnh. Do đó, khi mẹ xuất hiện các triệu chứng bất thường cần lập tức tới cơ sở y tế để thăm khám và điều trị kịp thời.

=>> Đọc thêm bài viết nhiễm trùng hậu sản nguy hiểm như thế nào tại ĐÂY!

5. Uốn ván ở trẻ sơ sinh

Một trong những căn bệnh nặng của trẻ sơ sinh là uốn ván trẻ sơ sinh do hệ thần kinh trung ương của trẻ bị nhiễm độc tố uốn ván Clostridium tetani.

Các biểu hiện lâm sàng và diễn biến rất nặng của bệnh uốn ván sơ sinh như sau: Trẻ xuất hiện tình trạng co cứng, co giật và hầu hết các trường hợp trẻ bị uốn ván sơ sinh đều tử vong.

Chưa kể, uốn ván cũng có thể xảy ra do chính sản phụ trong quá trình sinh nếu không được đảm bảo vô trùng.

Tại Việt Nam, tỉ lệ trẻ bị uốn ván sơ sinh, uốn ván rốn thường gặp nhiều tại vùng nông thôn, miền núi do điều kiện vô trùng kém khi hỗ trợ sinh sản. Cũng có nhiều trường hợp xử trí can thiệp không đảm bảo yêu cầu vệ sinh ở những trẻ đẻ rơi.

Do đó, để bảo vệ trẻ sơ sinh sau khi sinh cần tiêm vaccine uốn ván. Đây được coi là biện pháp quan trọng nhất và hữu hiệu trong việc phòng tránh bệnh uốn ván sơ sinh cho cả sản phụ và em bé.

Triệu chứng cho biết trẻ bị uốn ván sơ sinh như sau:

- Trẻ có biểu hiện sốt cao.

- Trẻ uốn ván bỏ bú.

- Xuất hiện tình trạng quấy khóc ở trẻ.

- Miệng trẻ chúm chím, không há to được, trẻ bị cứng hàm.

- Trẻ tăng trương lực cơ, người ưỡn ra sau và hai chân duỗi ra trước.

- Triệu chứng trẻ bị co giật toàn thân.

- Khi rốn trẻ bị rụng sớm và có thể ẩm ướt, bẩn, bị hôi.

Hạn chế và phòng ngừa uốn ván hiệu quả, phụ nữ ở độ tuổi sinh sản, phụ nữ mang thai cần được tiêm phòng vaccine phòng uốn ván, vaccine phòng bạch hầu, ho gà,...

Ngoài ra, tại Việt Nam vaccine phòng uốn ván được khuyến cáo cần tiêm ngừa cho tất cả trẻ nhỏ với 3 liều cơ bản khi trẻ 2, 3, 4 tháng và 1 liều nhắc lại khi trẻ 18 tháng. Trẻ nhỏ có thể được tiêm nhắc lại từ 4 đến 6 tuổi và 10 đến 13 tuổi. Vaccine phòng uốn ván cũng được khuyến cáo tiêm cho cả người lớn và người cao tuổi.

Đối với các trường hợp trẻ sơ sinh nghi ngờ bị uốn ván, phụ huynh nhanh chóng tìm đến cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ kiểm tra, thăm khám và điều trị kịp thời tránh gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ.

Nguồn tham khảo: https://www.webmd.com/baby/preeclampsia-eclampsia#1

https://www.healthline.com/health/pregnancy/complications-uterine-rupture

https://www.healthline.com/health/puerperal-infection

https://www.stanfordchildrens.org/en/topic/default?id=postpartum-hemorrhage-90-P02486

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tetanus