Quy trình tán sỏi diễn ra như thế nào và cách chăm sóc bệnh nhân sau khi tán sỏi

Sỏi thận là một bệnh lý phổ biến, tùy vào vị trí, kích thước của sỏi thận mà các biến chứng do bệnh sỏi thận gây ra cũng phức tạp và khó lường. Hậu quả nghiêm trọng do sỏi thận gây ra đó là phá hủy chức năng thận, biến dạng hệ thống tiết niệu, nguy hiểm hơn có thể gây tử vong, nhiễm trùng máu... Để điều trị sỏi thận có thể sử dụng nhiều phương pháp như mổ lấy sỏi, tán sỏi…Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp sỏi thận đều có thể điều trị bằng phương pháp tán sỏi. Căn cứ để bác sỹ lựa chọn phương pháp tán sỏi cho bệnh nhân chủ yếu dựa vào việc thăm khám, xét nghiệm lâm sàng, cận lâm sàng như: kích thước sỏi, vị trí sỏi, đường tiết niệu, tình trạng sức khỏe… 

Ngoài phương pháp phẫu thuật, tán sỏi ngoài cơ thể là cách điều trị ngoại khoa áp dụng với bệnh sỏi thận khá phổ biến. Với những ưu điểm là không mất nhiều thời gian nằm viện, chủ yếu dành cho sỏi nhỏ, ít gây đau đớn và giảm thiểu biến chứng.

Về nguyên tắc, đây là phương pháp gián tiếp nên bên cạnh ưu điểm ít xâm hại, ít đau thì hiệu quả hết sỏi chỉ đạt từ 55 - 85% trong tổng số các trường hợp tán sỏi. Mặc dù đây là biện pháp điều trị khá an toàn, nhưng vẫn có những biến chứng nhất định mà người bệnh cần biết.

1. Quy trình tán sỏi

- Trước khi thực hiện tán sỏi, bệnh nhân có thể được gây mê toàn thân hoặc tiền mê giảm đau và nằm trên máy tán sỏi.

- Phần lưng tương ứng với vị trí của sỏi được đặt tiếp xúc với bóng của nguồn phát sóng xung kích. Với định vị của Xquang, bác sĩ điều khiển sóng xung kích hội tụ chính xác vào viên sỏi và phát xung để tán sỏi.

- Trung bình mỗi liệu trình điều trị thường sử dụng không quá 3000 nhịp sóng xung kích để bảo đảm an toàn tối đa cho nhu mô thận nhưng đồng thời vẫn tán vỡ được sỏi.

- Trong quá trình tán, sỏi luôn di động theo nhịp thở, do vậy nếu không giữ được nhịp thở sâu và đều thì số lần sóng xung kích bắn trượt sẽ tăng lên kéo theo hiệu quả vỡ sỏi giảm đi.

Quy trình đào thải của viên sỏi sau khi tán

- Sỏi sau khi được tán vỡ, các mảnh sỏi có thể được đào thải ra ngoài cơ thể bằng đường tiểu

- Một số mảnh sỏi sắc nhọn có thể gây tổn thương cho tiết niệu trong quá trình đào thải ra ngoài

- Trên thực tế, không ít trường hợp sỏi đài dưới đã được tán vỡ song vẫn đọng lại không đào thải ra được. Sự thông suốt của niệu quản đóng vai trò quyết định cho sự đào thải của mảnh sỏi, do vậy, việc đánh giá tình trạng toàn bộ đường tiết niệu là yếu tố cần thiết khi đưa ra chỉ định tán sỏi.

2. Lựa chọn chỉ định trong tán sỏi tiết niệu ngoài cơ thể

Tán sỏi ngoài những ưu điểm mà nó mang lại thì bệnh nhân không thể tránh khỏi một số biến chứng như tắc nghẽn niệu quản gây đau thận, nhiễm khuẩn diện rộng gây ra nhiễm trùng máu.

Không phải bệnh nhân sỏi thận nào cũng được chỉ định tán sỏi. Bạn có được tán sỏi hay không phụ thuộc vào những phân tích tổng hợp thông qua xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh về kích thước, vị trí viên sỏi, sự thông suốt của đường tiết niệu, tình trạng nhiễm trùng tiết niệu...

Tuyệt đối không được lạm dụng mở rộng chỉ định tán sỏi ngoài cơ thể để tránh những biến chứng đáng tiếc xảy ra. Các chỉ định cụ thể là:

- Chỉ định tán sỏi niệu quản nội soi ngược dòng: Sỏi niệu quản kích thước 0,6 cm - 2,5 cm

- Sỏi niệu quản nhỏ < 0,5 cm nhưng điều trị nội khoa 1 tuần không cải thiện lâm sàng, sỏi không di chuyển xuống vị trí thấp hơn, sỏi trên vị trí hẹp niệu quản, sỏi trên polype;

- Sỏi niệu quản trên vị trí sa lồi niệu quản.

- Tại cơ sở y tế có trang bị dụng cụ soi niệu quản ống cứng thì có thể tán nội soi ngược dòng ở vị trí niệu quản 1/3 trên với nữ giới dù vị trí gần sát bể thận. Còn nam giới nên áp dụng với sỏi ở vị trí thấp hơn. Đương nhiên nếu có ống soi mềm thì chỉ định tán sỏi tiết niệu không còn quan trọng vị trí của sỏi nữa.

Những đối tượng không được tiến hành áp dụng phương pháp tán sỏi:

- Bệnh nhân nhiễm trùng tiết niệu

- Hẹp niệu đạo ở nam giới

- Hẹp niệu quản đoạn dài dưới sỏi

- Bệnh nhân mắc rối loạn đông máu.

3. Chăm sóc và nghỉ ngơi sau khi tán sỏi

Sau khi tán sỏi, bệnh nhân nên nghỉ ngơi từ 12-24 giờ tùy vào từng phương pháp tán sỏi sau đó mới nên về nhà. Bệnh nhân có thể bị đau nhẹ vùng lưng, đi tiểu có thể xuất hiện một ít máu và thường không phải dùng thuôc.

Bệnh nhân sau khi tán sỏi có thể ăn nhẹ và uống 2-3 lít nước để đào thải những mảnh vỡ của sỏi ra ngoài cơ thể.  Việc đánh giá hiệu quả tán sỏi chỉ thực sự rõ ràng qua phim chụp kiểm tra sau 1 tháng. Nếu bạn bị sốt hoặc cảm thấy ớn lạnh sau khi tán sỏi, cần nhập viện theo dõi và xử lý những biến chứng kịp thời.

Bệnh sỏi thận có nguy cơ tái phát là rất cao, do vậy sau khi tán sỏi, bệnh nhân cần được chăm sóc và áp dụng các phương pháp phòng tránh tái phát nhằm bảo vệ thận một cách tốt nhất. Một số lưu ý khi chăm sóc sau tán sỏi như sau:

- Bệnh nhân nên nằm tại giường, không nên ngồi dậy để tránh đau đầu do tác dụng phụ của thuốc gây tê tủy sống

- Bệnh nhân có thể ra viện ngay sau tán, nhưng nên nằm viện 1 – 2 ngày để theo dõi. Ngoài ra cần uống thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ, bao gồm các thuốc kháng sinh, thuốc giảm co thắt, thuốc giảm đau và tái khám đúng hẹn.