Những ai cần làm xét nghiệm PSA ung thư tuyến tiền liệt?

1. Tầm soát ung thư tuyến tiền liệt

Ở Úc, mỗi năm có khoảng 20.000 người được chẩn đoán là ung thư tuyến tiền liệt thì sẽ có 3.000 người bị chết vì căn bệnh này. Đó là một trong hai nguyên nhân phổ biến dẫn đến tử vong ở nam giới, chỉ đứng sau bệnh ung thư phổi.

Tuy nhiên, giải pháp để nam giới có thể bảo vệ sức khoẻ của mình và hạn chế nguy cơ mắc bệnh ung thư này vẫn là một chủ đề gây nhiều tranh cãi. Vì vậy, chúng tôi chỉ đưa ra những thông tin cụ thể liên quan đến nội dung của thông báo mới có liên quan đến căn bệnh nghiêm trọng này:

Trong tháng 5 năm 2013, một tổ chức y tế lớn ở Mỹ đã thay đổi quan điểm về những ai nên được kiểm tra ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn đầu khi họ không có bất kỳ triệu chứng nào của bệnh. Trong đó, các chuyên gia của hiệp hội tiết niệu Mỹ đã công bố những thông tin quan trọng về lợi ích và tác hại của việc kiểm tra xét nghiệm bệnh ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới.

Thông báo này là một sự thay đổi đáng kể so với thông báo trước kia của hiệp hội tiết niệu Mỹ. Điều này được cho là kiểm tra mang tính chất sàng lọc chuyên nghiệp hơn nhưng vẫn còn tồn tại những mặt hạn chế của nó.

2. Những ai cần làm xét nghiệm PSA ung thư tuyến tiền liệt?

Trước đó, hiệp hội tiết niệu Mỹ đã đề nghị kiểm tra xét nghiệm máu và làm PSA (kháng nguyên chuyên biệt của tiền liệt tuyến) ở tất cả những người đàn ông trên 40 tuổi. Mức tăng của PSA có thể là dấu hiệu của bệnh ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn đầu.

Nội dung khái quát của khuyến cáo mới này như sau:

Nam giới tuổi từ 40-45: Không cần kiểm tra xét nghiệm trừ khi trong gia đình đã có người mắc bệnh hoặc một số nguyên nhân khác bị cho là sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt.

Nam giới tuổi từ 55-69: Không cần kiểm tra xét nghiệm thường xuyên nhưng nên trao đổi với các bác sĩ về lợi ích và tác hại của việc kiểm tra cho phù hợp với sức khoẻ của mỗi cá nhân.

Nam giới trên 70 tuổi: Không cần kiểm tra xét nghiệm trừ khi trong gia đình đã có người mắc bệnh hoặc một số lý do khác bị cho là sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt.

Tuy nhiên, hiệp hội tiết niệu Mỹ không phải là tổ chức duy nhất ở Hoa Kỳ đưa ra những thông tin về việc kiểm tra xét nghiệm ung thư tuyến tiền liệt. Trường thầy thuốc Hoa kỳ (American College of Physicians) cũng đưa ra những khuyến cáo về độ tuổi tham gia xét nghiệm (chủ yếu là từ 50-69 tuổi và chỉ thực hiện khi người đàn ông đó muốn được xét nghiệm) và cơ quan dự phòng Hoa Kỳ Taskforce năm 2012 đã đưa ra  khuyến cáo không đồng tình với các xét nghiệm PSA cho nam giới ở bất kỳ độ tuổi nào.

Kiểm tra xét nghiệm không phải là lựa chọn hoàn hảo để sàng lọc và phát hiện căn bệnh ung thư có thể dẫn đến chết người này. Vì vậy, việc kiểm tra là không nhất thiết, nó phụ thuộc vào bệnh ung thư và các yếu tố khác như tuổi tác. Lợi ích của việc sàng lọc bệnh ung thư tuyến tiền liệt rõ ràng ít hơn so với các bệnh ung thư khác, chẳng hạn như ung thư vú hoặc ung thư đường ruột.

Một điều quan trọng là mức PSA trong máu của người đàn ông có thể tăng lên vì những lý do không liên quan đến ung thư tuyến tiền liệt, vì vậy kết quả của việc sàng lọc có thể là “dương tính giả”.

Các bác sĩ cũng cảnh báo các kết quả xét nghiệm là không đáng tin cậy hoàn toàn và có thể tạo ra những lo lắng, căng thẳng cho nam giới. Hơn nữa, xét nghiệm PSA thường dùng một cây kim nhỏ để lấy sinh thiết mô và mẫu mô từ nhiều phần của tuyến tiền liệt. Điều này có thể gây ra đau đớn và cũng có thể mang đến những rủi ro không mong đợi, chẳng hạn như bị nhiễm trùng.

Ngoài ra, nếu sinh thiết mô của người đàn ông cho thấy những dấu hiệu của ung thư  thì cũng chưa thể khẳng định được khả năng dẫn đến tử vong cao vì có rất nhiều bệnh ung thư tuyến tiền liệt phát triển chậm và khó có khả năng gây tử vong hoặc làm ảnh hưởng đến các vấn đề khác trong cuộc sống của người đàn ông.

Nhưng thật khó để có thể biết được mức độ đe doạ tính mạng của căn bệnh ung thư này, vì vậy nhiều nam giới đã chọn cách điều trị nó. Có thể là phẫu thuật cắt bỏ tuyến tiền liệt hoặc xạ trị để diệt các tế bào ung thư. 

Tuy nhiên, những phương pháp điều trị đó có thể mang lại những tác dụng phụ đáng kể như bị liệt dương, mất kiểm soát ở “cậu nhỏ” hoặc các vấn đề về ruột. Vì vậy, thông báo mới của Mỹ đang cố gắng để giảm thiểu số lượng những người đàn ông bị di chứng do điều trị ung thư tuyến tiền liệt không cần thiết, trong khi vẫn có thể cứu sống được nhiều sinh mạng.

Ở Úc, hiện nay có ít nhất 1,6 triệu xét nghiệm PSA được thực hiện mỗi năm và khoảng một nửa trong số này được ước tính là có mục đích “sàng lọc”.

Trên thực tế, không phải hầu hết nam giới đều phải trải qua điều trị khi được chẩn đoán bị mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Hiệp hội tiết niệu của Úc và New Zealand khuyến cáo rằng nếu kết quả xét nghiệm PSA và kiểm tra sinh thiết mô khi kết hợp với một số xét nghiệm hình ảnh cho thấy nguy cơ mắc bệnh ung thư là thấp thì hiệp hội sẽ đưa ra phương án “giám sát tích cực”. Điều này có nghĩa là người bệnh sẽ được theo dõi trong một khoảng thời gian nhất định, thông qua các xét nghiệm máu và sinh thiết trước khi bắt đầu điều trị.

Quá trình điều trị cũng phụ thuộc vào độ tuổi của người bệnh, loại ung thư tuyến tiền liệt và các bệnh lý khác mà người đàn ông sẽ bị ảnh hưởng do quá trình điều trị.

PSA trong máu cao thường là tuyến tiền liệt có vấn đề, nhưng không nhất thiết là ung thư. PSA tăng cao có thể do phì đại theo tuổi tác, viêm hoặc nhiễm trùng tuyến tiền liệt và ít phổ biến hơn là ung thư tuyến tiền liệt. Vì vậy, xét nghiệm PSA được coi là kém hữu ích để chẩn đoán bệnh ung thư tuyến tiền liệt, thậm trí còn làm ảnh hưởng đến tâm lý nam giới và có những tác hại không mong muốn.

Theo hội đồng ung thư Úc, hiện nay vẫn chưa có phương pháp giúp ngăn ngừa ung thư tuyến tiền liệt, mặc dù có không ít bằng chứng cho thấy việc tập luyện thể dục thường xuyên có thể cải thiện được tình trạng sức khoẻ người bệnh. Những người trên 50 tuổi và trong gia đình có người bị ung thư tuyến tiền liệt sẽ có nhiều nguy cơ mắc bệnh hơn. Tuy nhiên, yếu tố di truyền chỉ chiếm khoảng 5-10%.

Các nhà nghiên cứu thuộc trường y tế cộng đồng Harvard đã phát hiện ra rằng những người đàn ông bị ung thư tuyến tiền liệt có nhiều khả năng bị đột tử vì các nguyên nhân khác trừ một số trường hợp do bị ảnh hưởng bởi lối sống không lành mạnh khiến bệnh nặng thêm và dẫn đến chết người.