Các câu hỏi thường gặp về bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)

Người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính mắc chứng khó thở ngày càng nặng, cơn ho tăng lên, đờm nhiều hơn, có thể dẫn tới suy hô hấp và tử vong nhanh chóng. Bệnh này dễ nhầm lẫn với lao, hen suyễn và hiện không thể điều trị khỏi.

1. Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính là gì?

Nhiều người vẫn nhầm lẫn bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính với hen suyễn vì cả hai có triệu chứng gần giống nhau, đó là khó thở. Nhưng đây là hai căn bệnh khác nhau. Thường bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là bệnh của người đã lớn tuổi sau nhiều năm tháng tiếp xúc với chất độc hại.

Trong buổi nói chuyện tại Trung tâm truyền thông giáo dục sức khỏe TP HCM, bác sĩ Nguyễn Hồng Đức, Trưởng khoa Khám bệnh, Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch cho biết, phổi tắc nghẽn mạn tính là bệnh do con người tự gây ra sau khi đã hít vào những chất độc hại trong thời gian dài, đặc trưng bởi sự chít hẹp ngày càng nặng dần của phế quản và chức năng trao đổi khí của phổi ngày càng suy kém, dẫn đến suy hô hấp mạn tính và tử vong.

2. Vậy đâu là những nguyên nhân chính gây ra các triệu chứng bệnh tắc nghẽn phổi? 

- Nghiện hút thuốc lá

Như chúng ta đã biết thì khói thuốc lá chứa hàng nghìn những hóa chất độc hại đối với cơ thể, khi vào phổi tạo nên phản ứng viêm của phế quản và mô phổi. Phế quản nếu bị viêm lâu ngày dẫn đến tình trạng chít hẹp dần, bị tắc nghẽn, làm không khí sau khi hít vào phổi sẽ không ra được dễ dàng. Chính vì lý do này bệnh có tên là phổi tắc nghẽn mãn tính.

Bên cạnh đó thì nhu mô phổi, tức các phế nang, bị viêm và bị phá hủy dần. Phế nang - nơi diễn ra sự trao đổi khí. Oxy di chuyển từ không khí đi vào máu và khí CO2 sinh ra trong cơ thể được thải ra ngoài không khí. Phế nang bị hư hỏng không làm nhiệm vụ lấy oxy cho cơ thể và thải khí carbonic ra ngoài được như bình thường. Hậu quả dẫn đến bị suy hô hấp, phổi không còn đáp ứng dược nhiệm vụ của nó đối với cơ thể.

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là bệnh của người đã lớn tuổi sau nhiều năm tháng tiếp xúc với chất độc hại. Ảnh: Internet

- Không khí bị ô nhiễm bởi các chất độc hại

Trong môi trường sống của chúng ta, nhất là trong môi trường làm việc, nơi có thể nói là sự hòa trộn của rất nhiều những loại khí thải vào trong không khi. Ví dụ như trong các nhà máy sản xuất, đặc biệt là chất ô nhiễm do đốt vật liệu than củi, rơm rạ dùng trong sinh hoạt bếp núc, cũng có tác dụng như chất ô nhiễm công nghiệp và khói thuốc lá. Nếu chúng ta hít thở những khói bụi ấy lâu ngày cũng có thể sinh ra bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính.

Không những vậy, nếu mỗi chúng ta mà cùng một lúc nhiễm phải hai loại khí trên thì khả năng nhiễm bệnh càng cao và bệnh lại càng ngày tiến triển theo chiều hướng xấu hơn

3. Triệu chứng bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính là gì?

Triệu chứng bệnh tắc nghẽn phổi đầu tiên là do phản ứng viêm trong phế quản làm tăng tiết các chất đờm nhớt. Ho khạc thường xuyên, kéo dài , nếu kéo dài tới 3 tháng một năm trong ít nhất 2 năm liên tiếp thì gọi là viêm phế quản mạn tính. 

Do ứ đọng nhiều đờm nhớt và do hệ thống phòng ngự của đường hô hấp đã yếu đi, đờm sẽ tăng số lượng, chuyển màu từ trong sang đục hoặc vàng, xanh. Những đợt nhiễm trùng với triệu chứng ho đàm đục này rất lâu khỏi, kể cả khi bệnh nhân dùng thuốc kháng sinh mạnh hay đắt tiền.

Phần phế nang khi bị viêm sẽ mất khả năng lấy oxy, gây ra khó thở. Lúc đầu chỉ khó thở khi gắng sức, sau khả năng gắng sức ngày một kém, khó thở cả khi làm những động tác đơn giản hằng ngày như tắm gội, vệ sinh, thậm chí ăn uống. Đây là triệu chứng của người bệnh đã bị suy hô hấp, khả năng hồi phục không còn nữa.

Ví dụ như một người nghiện thuốc lá, sau nhiều năm hút thuốc bắt đầu bị ho khạc thường xuyên. Lúc đó người ấy bị viêm phế quản mãn tính. Tình trạng cứ diễn tiến dần, đến một hôm nào đó thấy khó thở khi dắt xe, khi lên cầu thang… là dấu hiệu của suy hô hấp. Người nghiện thuốc lá ấy đã có thể bị bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính.

Dấu hiệu đầu tiên của căn bệnh nghẽn phổi mãn tính là do phản ứng viêm trong phế quản làm tăng tiết các chất đờm nhớt. (Ảnh: Internet)

4. Các tiêu chuẩn để chẩn đoán người bị mắc bệnh phổi nghẽn mãn tính là gì?

- Người nghiện thuốc lá nhiều năm hoặc làm việc và sống trong môi trường ô nhiễm lâu ngày.

- Bệnh nhân ho, khạc kinh niên và khó thở.

- Chụp hình phổi sẽ chỉ có thể thấy hình ảnh không khí bị ứ kẹt lại trong phổi, phổi bị đen không thấy gì thêm cả. Chính vì vậy bệnh nhân thường hay than rằng "tôi ho khạc hoài, khó thở hoài mà đi khám chụp hình không thấy gì". Thật sự phổi của bệnh nhân đã bị phá hủy nhiều nên không còn gì để thấy. Chính dấu hiệu khó thở đã nói lên toàn bộ thực trạng phổi.

Ở Việt Nam nhiều người bị bệnh lao. Bệnh lao và di chứng lao cũng có triệu chứng ho khạc. Bệnh nặng cũng có thể thấy khó thở, nhất là sau khi đã chữa khỏi bệnh lao, thường làm cho người ta nhầm lẫn là bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Ngược lại cũng đừng chủ quan cho rằng ho khạc là do bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính mà quên đi có thể đó là dấu hiệu của bệnh lao.

Điều quan trọng là làm sao phát hiện sớm bệnh. Bạn cần nhớ bệnh chỉ có ở những người tiếp xúc lâu ngày với những khí độc hại cho phổi. Đó là khói thuốc lá, là ô nhiễm nơi làm việc trong các ngành công nghiệp, là khói bụi trong khi đun nấu. Càng nhiều yếu tố nguy cơ, khả năng mắc bệnh càng cao. Những người có yếu tố nguy cơ đó nếu thấy ho khạc kéo dài thì cần đo chức năng hô hấp để xem có bị tắc nghẽn hay chưa.

Một khi đã hình thành, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính sẽ tiến triển với chiều hướng xấu theo thời gian. Các triệu chứng khó thở ngày càng tăng, lúc nặng thì khó thở cả sau khi ăn, khi làm vệ sinh cá nhân. Vào giai đoạn cuối, tim bị ảnh hưởng suy yếu theo, gọi là tâm phế mạn. 

Trong quá trình đó sẽ có những biến cố gọi là các đợt kịch phát, tình trạng bệnh nhân đột ngột diễn biến xấu đi, khó thở tăng lên, đàm nhiều hơn và có thể dẫn đến suy hô hấp và tử vong nhanh chóng.

Hiện nay việc điều trị nhằm 2 mục đích, giảm triệu chứng và ngừa biến chứng xảy ra. Những phương tiện không dùng thuốc gồm cai thuốc lá, tập luyện thể lực phù hợp để duy trì khả năng hoạt động cơ thể, dinh dưỡng phù hợp để duy trì thể trạng tốt. 

Điều trị bằng thuốc chủ yếu là dùng thuốc giãn phế quản để giảm khó thở, tăng khả năng hoạt động, giảm các đợt kịch phát, cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ. Cần lưu ý dùng đúng kỹ thuật những loại thuốc hít đã được bác sĩ chỉ định và nên tuân thủ tốt điều trị.