Nghe kém - "Thủ phạm" gây nói ngọng ở trẻ ít ai ngờ tới!

Vậy nguyên nhân nào dẫn đến việc trẻ nói ngọng? Làm thế nào để khắc phụ điều này? Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với ThS.BS Lại Thu Hà, Giám đốc trung tâm Thính học & Trị liệu Ngôn ngữ - Bệnh viện Nhi TW.

PV: Thưa Bác sĩ, nói ngọng có thể gây ra những vấn đề gì ở trẻ?

Bác sĩ Lại Thu Hà: Có thể thấy, khi trẻ nói ngọng, phát âm không rõ ràng thì sẽ khiến người khác không hiểu hết điều trẻ muốn nói, đặc biệt là khi trẻ gặp người lạ. Từ đó trẻ sẽ cảm thấy tự ti và dần dần dẫn đến việc ngại giao tiếp, thậm chí có những trẻ trầm cảm vì nói ngọng.

Ngoài ra, việc nói ngọng có thể làm ảnh hưởng đến đọc – viết sai, khiến trẻ gặp khó khăn trong việc học tiếng Việt lẫn ngoại ngữ. Đưa con đến bệnh viện khám nói ngọng, rất nhiều gia đình bất ngờ khi nghe bác sĩ thông báo con họ nói ngọng là hậu quả do nghe kém để lại.

PV: Vậy thời gian gần đây tại trung tâm tỷ lệ trẻ đến khám do nói ngọng ra sao thưa Bác sĩ?

Bác sĩ Lại Thu Hà: Tại trung tâm, chúng tôi thống kê được cứ 10 bệnh nhi đến khám về vấn đề nói ngọng thì có 1 bệnh nhân nói ngọng do bị nghe kém.

Mức độ nghe kém của trẻ nói ngọng thường ở mức nhẹ đến trung bình nặng, ở mức độ này trẻ vẫn phản ứng khá tốt với âm thanh như gọi thì quay lại hoặc vẫn có khả năng nói dù ngọng. Vì vậy cha mẹ thường không bao giờ nghĩ con bị nghe kém vì theo quan niệm thông thường nghe kém là không nghe thấy gì.

Gần đây có một trường hợp, phụ huynh chia sẻ rằng, bình thường chỉ thấy cháu ít nói, mà lúc nói thì không ai hiểu cháu nói gì vì các âm cứ ríu vào nhau. Gia đình cũng chữa mẹo đủ kiểu, như đi cướp đồ ăn ngoài chợ, rồi đi gặp thầy lang rút lưỡi mà không thấy ăn thua. Vì thế đã quyết định đưa cháu xuống Hà Nội khám mong là sau khi uống thuốc con hết nói ngọng. Nhưng đến lúc khám xong chúng tôi phát hiện cháu bé ngọng là do nghe kém mức độ trung bình cả hai tai. Giờ cháu phải đeo máy trợ thính, sau đó đi luyện nói và sửa ngọng. 

Hay một trường hợp khác là cháu bé 8 tuổi ở quận Hà Đông, Hà Nội. Cô bé này mặt mũi sáng sủa, thông minh, không ai nghĩ cháu được chẩn đoán nói ngọng và học kém do chậm phát triển trí tuệ. Gia đình cho biết đã mời hẳn một cô giáo về kèm riêng cho con hàng ngày để sửa ngọng và dạy học kiến thức trên lớp nhưng không thấy con tiến bộ. Do đó đã quyết định mang cháu đến khám lại ở viện thì phát hiện nói ngọng là do nghe kém. Sau đó bé được đeo máy trợ thính và trị liệu ngôn ngữ một năm, hiện tại  cháu hết nói ngọng và biết đọc biết viết.

PV: Thưa Bác sĩ, vậy vì sao việc nghe kém - nguyên nhân gây nói ngọng ở trẻ thường dễ bị bỏ qua?

Bác sĩ Lại Thu Hà: Nói ngọng là một vấn đề nói về khả năng phát âm không rõ ràng ở trẻ nhỏ hoặc thậm chí cả trên người lớn. Trong y khoa, nói ngọng được gọi là rối loạn phát âm (Speech Disorder).

Nói ngọng hay rối loạn phát âm có nhiều nguyên nhân gây ra, chẳng hạn như:

- Có thể do cấu trúc môi - vòm bất thường.

- Có thể do bại não. 

- Hoặc có thể do quá trình thụ đắc ngôn ngữ chậm trễ dẫn đến hệ thống âm vị trên não bị trì trệ lại nên hệ thống phát âm âm vị của trẻ chưa được hoàn thiện.

Những nguyên nhân gây nói ngọng ở trẻ kể trên đều rất dễ nhận biết, nhưng có một căn nguyên mà các cha mẹ thậm chí cả các nhà chuyên môn hay bị bỏ sót đó là do sức nghe để lại. Hầu hết, bố mẹ rất khó phát hiện ra trẻ nghe kém nếu trẻ chỉ nghe kém một bên (một tai sức nghe bình thường, tai còn lại bị nghe kém), hoặc nghe kém mức độ nhẹ đến trung bình nặng hai tai, hoặc nghe kém tiến triển, hoặc nghe kém tần số cao, hoặc nghe kém tần số thấp,…

Phần đa trẻ nhỏ bị một trong các vấn đề trên sẽ ảnh hưởng đến quá trình hoàn thiện phát âm theo đúng lứa tuổi của mình và vốn từ vựng không phong phú, đa dạng. Nhưng thông thường cha mẹ chỉ thấy con mình nói ngọng và nghĩ rằng chắc lớn sẽ hết. Do đó rất nhiều gia đình đưa con đi khám khi con đã học tiểu học, thậm chí đang học cấp 2.

Đối với những trường hợp như vậy, giải pháp cho các cháu bé đó là phải đeo các thiết bị trợ thính (máy trợ thính, F.M, …) và có kế hoạch trị liệu ngôn ngữ phù hợp cho từng đối tượng cụ thể thì các cháu sẽ hết nói ngọng. 

PV: Được biết mỗi ngày, Thính học & Trị liệu Ngôn ngữ - Bệnh viện Nhi TW tiếp nhận từ 20-30 cháu khám với lý do nói ngọng. Con số này chắc chắn chưa dừng lại vì nhiều gia đình vẫn có suy nghĩ khi con lớn lên sẽ tự hết. Ý kiến của Bác sĩ về vấn đề này như thế nào?

Bác sĩ Lại Thu Hà: Nói ngọng tuy là một khiếm khuyết không ảnh hưởng đến tính mạng của trẻ nhưng lại là một cản trở lớn trong quá trình phát triển, hòa nhập cộng đồng của các bé, mà một trong những nguyên nhân là do chủ quan trong nhận thức của cha mẹ đối với vấn đề rối loạn phát âm ở trẻ.

Khi trẻ đến khám chúng tôi tiến hành đo sức nghe, nhiều lúc mọi người cảm thấy hơi phiền phức vì chỉ nói ngọng thôi làm gì mà phải “phức tạp” đo đạc nhiều thế. Nhưng trên góc độ của những người làm chuyên môn, chúng tôi luôn khuyến cáo các gia đình phải đo sức nghe. Đây không chỉ là quy trình chẩn đoán tại bệnh viện Nhi mà còn là quy trình của rất nhiều các cơ sở y tế trên thế giới từ trước đến nay. 

Theo tôi, việc đầu tiên phụ huynh nên làm khi thấy con mình phát âm sai nhiều, phát âm không rõ ràng, mạch lạc là hãy đi đo sức nghe sau đó hãy đi khám các chuyên khoa khác liên quan như răng hàm mặt, tâm bệnh, phục hồi chức năng và đừng quên đánh giá khá năng phát âm để biết được căn nguyên cũng như mức độ nặng nhẹ của con mình. Điều quan trọng ở đây là tìm ra được căn nguyên và giải pháp điều trị cho một tật nói ngọng tưởng chừng như rất đơn giản đối với con trẻ. Đừng để nói ngọng cản trở tuổi thơ tươi đẹp của trẻ./.

PV: Cảm ơn những chia sẻ của Bác sĩ./.