Người tiểu đường có nguy cơ bị mù lòa do biến chứng mắt

1. Biến chứng mắt do tiểu đường

Tiểu đường có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, trong đó có biến chứng về mắt. Bệnh nhân tiểu đường nên chú ý những biểu hiện về mắt như tầm nhìn giảm sút, mờ mắt, cườm khô, cườm nước thì nên đi khám ngay vì đây là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của người bệnh.

Biến chứng ở mắt thường gặp do bệnh đái tháo đường là: cườm khô (đục thủy tinh thể), cườm nước (glaucome) và bệnh võng mạc tiểu đường. Trong đó bệnh võng mạc tiểu đường là bệnh thường gặp nhất. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mù và làm giảm chất lượng cuộc sống ở bệnh nhân đái tháo đường.

Tổn thương ở võng mạc do bệnh đái tháo đường gây ra là biến chứng thường gặp do tiểu đường, thực tế trên thế giới, bệnh võng mạc tiểu đường chiếm 90% ở những người bị tiểu đường trên 10 năm. Tại Việt Nam, mặc dù chưa có số liệu thống kê cụ thể tuy nhiên có thể thấy con số này ở nước ta cũng không hề nhỏ.

2. Võng mạc là gì?

Vậy bệnh võng mạc là gì, tổn thương võng mạc ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của người bệnh hay làm sao để ngăn ngừa biến chứng võng mạc do tiểu đường gây ra. Muốn hiểu về võng mạc, chúng ta cần hiểu sơ qua về cấu tạo con mắt của chúng ta. Mắt được cấu tạo bởi các phần phụ và nhãn cầu.

Các phần phụ bao gồm:

- Mi mắt, lông mi để bảo vệ mắt 

- Các cơ vận nhãn để đưa mắt nhìn sang trái, sang phải, lên trên, xuống dưới.

Nhãn cầu có hình cầu, 2/3 sau của nhãn cầu gồm có 3 lớp:

- Lớp củng mạc: nằm ở ngoài cùng có tác dụng bảo vệ nhãn cầu.

- Lớp mạch máu: nằm ở giữa, nuôi dưỡng nhãn cầu.

- Lớp thần kinh: nằm ở trong cùng, còn gọi là lớp võng mạc hay đáy mắt, tức là phần mặt sau, bên trong của mắt, dùng để thấy mọi vật xung quanh.

3. Tổn thương võng mạc ở bệnh nhân tiểu đường diễn ra như thế nào?

Bình thường võng mạc được nuôi dưỡng chủ yếu bởi động mạch trung tâm võng mạc. Sự nuôi dưỡng này được thực hiện như sau: động mạch trung tâm võng mạc phân chia thành những động mạch nhỏ. 

Những động mạch nhỏ này lại phân chia thành những động mạch nhỏ nữa như những nhánh cây, cuối cùng phân chia thành những mao mạch. Mao mạch đóng vai trò quan trọng trong bệnh võng mạc tiểu đường. Đây chính là nơi các chất dinh dưỡng và oxy đi qua một cách chọn lọc để nuôi dưỡng võng mạc. Sau đó các chất cặn bã được đưa vào hệ thống tĩnh mạch nhỏ rồi đến tĩnh mạch trung tâm võng mạc và dẫn lưu theo hệ tĩnh mạch của cơ thể. 

Trong bệnh võng mạc tiểu đường, các mao mạch này giãn ra tạo những cái lỗ to ra. Những cái lỗ này sẽ để cho máu, các chất dịch, mỡ... đi qua thành mao mạch một cách không chọn lọc. Những chất không cần đi qua thì cũng chui qua vào võng mạc. Điều này làm cho võng mạc bị phù. Hoàng điểm là phần trung tâm của võng mạc, dùng để nhìn chi tiết các vật. Nếu vùng này bị phù sẽ làm cho mắt nhìn mờ. 

Ngoài ra, bệnh võng mạc tiểu đường cũng làm giảm tốc độ hồng cầu, tăng khả năng kết tụ của tiểu cầu, tăng độ quánh của máu... Do đó làm cho mao mạch dễ bị tắc, máu không đến được võng mạc gây ra thiếu máu võng mạc. Võng mạc không được nuôi dưỡng đầy đủ sẽ sinh ra những mạch máu mới bất thường còn gọi là tân mạch. Vì là mạch máu bất thường nên chúng có thể vỡ và gây ra chảy máu trong mắt.

4. Biểu hiện và diễn biến của bệnh võng mạc do tiểu đường

Bệnh võng mạc tiểu đường diễn biến qua 2 giai đoạn, người bệnh cần chú ý các biểu hiện dù chỉ mới chớm, bởi có những bệnh không được phát hiện ở giai đoạn đầu mà chỉ đến khi biến chứng nặng mới bộc phát thì việc điều trị khó khăn hơn rất nhiều.

2 giai đoạn của bệnh võng mạc tiểu đường bao gồm:

- Giai đoạn sớm: Trong giai đoạn này, võng mạc đã bị tổn thương dù có thể chưa có những biểu hiện cụ thể. Tùy theo số lượng nhiều hay ít các mạch máu bị giãn ra mà võng mạc bị phù nặng hay nhẹ và tùy theo có phù ở vùng hoàng điểm hay không mà mắt có biểu hiện bị mờ hay chưa bị mờ. 

- Giai đoạn muộn: Bệnh nhân có thể bị mờ mắt đột ngột. Trong giai đoạn muộn này, có những mạch máu mới, bất thường mọc ra trên bề mặt võng mạc (gọi là tân mạch). Chúng rất dễ vỡ và có thể gây chảy máu trong mắt và làm cho bệnh nhân bị mờ mắt đột ngột. Điều này nói lên tầm quan trọng của việc đi khám mắt đều đặn của người bệnh đái tháo đường, để phát hiện sớm chứ không đợi cho đến khi các tân mạch này bị vỡ.

Người bị bệnh tiểu đường đã có biến chứng tới mắt thì dù có biểu hiện như thế nào nếu không điều trị kịp thời sẽ dẫn đến mờ mắt, thậm chí là mù lòa. Đặc biệt, cần đi khám mắt ngay khi có thấy một trong các dấu hiệu: nhìn mờ, khó đọc sánh báo, nhìn đôi, đau một hoặc cả hai bên mắt, mắt đỏ hoặc căng tức, nhìn có hình ảnh ruồi bay,...

5. Làm thế nào để phát hiện sớm bệnh võng mạc tiểu đường?

Nhiều bệnh nhân tiểu đường khi có những biểu hiện mắt mờ hoặc mờ ít mới đi khám, khi đó mắt đã có những tổn thương ở võng mạc. Do đó, lời khuyên cho bệnh nhân tiểu đường đó là phải đi khám định kỳ, khám thường xuyên ở các bác sĩ chuyên khoa mắt. 

Bác sĩ sẽ soi đáy mắt để đánh giá tình trạng của võng mạc. Và tùy theo tình trạng bệnh, bệnh nhân sẽ được chụp hình màu võng mạc hoặc chụp hình võng mạc có thuốc cản quang để phát hiện sớm các tổn thương trên võng mạc và quyết định có điều trị bằng tia laser hay không.

6. Các biện pháp nào điều trị hiệu quả bệnh võng mạc tiểu đường hiện nay?

Tùy theo tổn thương ở võng mạc, tùy theo giai đoạn tiến triển của bệnh võng mạc tiểu đường mà bệnh nhân được điều trị bằng những biện pháp khác nhau. Hiện nay có 3 phương pháp được dùng:

- Điều trị bằng tia laser: Mục đích là làm chậm lại sự tiến triển nặng hơn của bệnh, do đó giúp cho bệnh nhân giữ được thị lực còn lại lâu hơn. Khi hoàng điểm bị phù, laser được dùng để bịt kín những mạch máu bị giãn ra. Khi có những vùng võng mạc bị thiếu nuôi dưỡng do bị tắt mạch máu, laser được dùng để ngăn ngừa sự mọc ra của những mạch máu bất thường. 

- Điều trị bằng thuốc chích vào mắt: Thuốc chích vào mắt làm giảm phù hoàng điểm, làm hạn chế sinh ra tân mạch, do đó có thể làm chậm sự tiến triển xấu của bệnh. Điều trị thuốc uống nhằm tăng cường oxy đến nuôi dưỡng võng mạc và làm thuận lợi cho sự tan máu ở võng mạc.

- Điều trị bằng phẫu thuật: Những mạch máu bất thường ở võng mạc có thể bị vỡ ra, gây chảy máu trong mắt hoặc có biến chứng bong võng mạc cần phải can thiệp bằng phẫu thuật.

Với các biện pháp điều trị như trên, kết hợp với việc bệnh nhân đến sớm, tuân thủ tốt các biện pháp điều trị của bác sĩ chuyên khoa đáy mắt và bác sĩ điều trị bệnh đái tháo đường thì bệnh võng mạc tiểu đường có khả năng điều trị được.

7. Phòng ngừa bệnh võng mạc tiểu đường bằng cách nào?

- Ổn định đường huyết, huyết áp, mỡ trong máu trong giới hạn bình thường

- Ngưng thuốc lá, rượu bia, tập thể dục thường xuyên, xây dựng nếp sống lành mạnh

- Thăm khám định kỳ, tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ chuyên khoa đáy mắt và bác sĩ điều trị tiểu đường

Bệnh tiểu đường là một bệnh lý mạn tính gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu như người bệnh chủ quan, tốc độ tiến triển của bệnh sẽ xảy ra rất nhanh và nguy hiểm đến tính mạng. Chính vì vậy, người bệnh phải chuẩn bị tâm lý sống chung với căn bệnh này. Việc kiêng khem, tập luyện và điều chỉnh thói quen sinh hoạt giúp làm hạn chế tối đa những biến chứng của bệnh gây ra.  Bệnh nhân tiểu đường đặc biệt chú ý đến đôi mắt của mình bằng cách khám bác sĩ chuyên khoa định kỳ để phát hiện và điều trị sớm, ngăn chặn nguy cơ mù lòa.