Đột tử ở người trẻ và những điều cần biết

Mới đây, trường hợp Cháu N.H.H. (sinh năm 2008, là học sinh lớp 9 trường THCS Nam Phương Tiến A, huyện Chương Mỹ, TP Hà Nội) bị tử vong sau khi tham gia giải chạy tại xã Phụng Châu.

Người nhà cháu H. cho biết, ngày hôm qua (30/8), sau khi thực hiện phần thi chạy hơn 1.000m tại giải chạy tổ chức ở xã Phụng Châu thì H. bị đột quỵ. Sau khi được đưa đến BVĐK Hà Đông và Bệnh viện Bạch Mai cấp cứu nhưng cháu đã tử v.ong vào ngày 31/8 với nguyên nhân được các bác sĩ kết luận là "đột tử".

Đột tử ở người trẻ tuổi hiếm khi xảy ra, nhưng những người có nguy cơ có thể đề phòng.

1. Tình trạng đột tử do tim là gì?

Trước khi hiểu về nguyên nhân gây đột tử ở người trẻ, bạn cần phân biệt được khái niệm đột quỵ và đột tử mà rất nhiều người bị nhầm lẫn.

-Đột quỵ (tên tiếng anh là Stroke), hay còn gọi là bệnh tai biến mạch máu não xảy ra khi não bộ bị tổn thương nghiêm trọng. Dòng máu cung cấp cho não bị tắc nghẽn hoặc bị vỡ làm cho não không nhận đủ oxy và dưỡng chất. Trong vòng một vài phút, các tế bào não bắt đầu chết dần và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng tới sức khỏe và tính mạng của người bệnh.

- Đột tử (tiếng anh là sudden cardiac death viết tắt là SCD) được hiểu là biến cố khiến tim ngừng đập đột ngột, ngừng bơm máu và các tế bào của bạn không thể nhận được đủ oxy mà chúng cần. Chính lý do này có thể gây tử v.ong trong vài phút. 

Đột tử do tim là sự kết thúc nhanh chóng và bất ngờ của mọi hoạt động của tim. Hơi thở và lưu lượng máu ngừng ngay lập tức. Trong vài giây, người đó bất tỉnh và chết.

Đột tử do tim không giống như ngừng tim đột ngột (SCA). SCA là sự mất hoạt động đột ngột của tim do nhịp tim không đều. Sự sống sót có thể xảy ra nếu ngay lập tức có sự chăm sóc y tế nhanh chóng và thích hợp.

Đột tử do tim ở những người có vẻ khỏe mạnh dưới 35 tuổi là rất hiếm. Nó phổ biến hơn ở nam giới hơn ở nữ giới.

Khi đột tử xảy ra ở thanh thiếu niên và thanh niên, đôi khi đó là do các bệnh tim chưa được chẩn đoán, chẳng hạn như bệnh tim di truyền. Vấn đề về tim không được phát hiện có thể khiến một người trẻ đột tử trong khi hoạt động thể chất, chẳng hạn như chơi các môn thể thao cạnh tranh và có tính gắng sức cao. Tuy nhiên, đôi khi đột tử do tim có thể xảy ra khi không gắng sức.

2. Điều gì có thể gây đột tử do tim ở người trẻ?

Đột tử do tim thường do tín hiệu điện trong tim bị lỗi. Nhịp tim rất nhanh làm cho các buồng tim dưới (tâm thất) rung lên một cách vô ích thay vì bơm máu. Nhịp tim không đều này được gọi là rung thất.

Bất kỳ tình trạng nào gây căng thẳng cho tim hoặc làm tổn thương mô tim đều có thể làm tăng nguy cơ đột tử. Một số tình trạng có thể dẫn đến đột tử do tim ở người trẻ tuổi là:

- Cơ tim dày lên (bệnh cơ tim phì đại). Nguyên nhân phổ biến nhất của đột tử do tim ở người trẻ tuổi là tình trạng di truyền này khiến cơ tim phát triển quá dày. Sự dày lên khiến tim khó bơm máu và có thể gây ra nhịp tim nhanh.

- Viêm cơ tim. Viêm cơ tim là tình trạng viêm nhiễm tại cơ tim gây ra các rối loạn về hoạt động điện cũng như chức năng bơm máu của tim khiến tim bị ngừng đột ngột. Viêm cơ tim do virus thường phổ biến hơn và dễ dàng chẩn đoán được do có nhiều triệu chứng kèm theo.

- Rối loạn nhịp tim. Hội chứng QT dài là một tình trạng nhịp tim có thể gây ra nhịp tim nhanh, hỗn loạn. Nó có liên quan đến ngất xỉu không rõ nguyên nhân và đột tử, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi. Hội chứng QT dài có thể xuất hiện khi mới sinh (hội chứng QT dài bẩm sinh) hoặc do tình trạng bệnh lý hoặc thuốc tiềm ẩn gây ra (hội chứng QT dài mắc phải).

Các rối loạn nhịp tim khác có thể gây đột tử do tim bao gồm hội chứng Brugada và hội chứng Wolfe-Parkinson-White.

- Chấn thương ngực cùn. Một cú đánh mạnh vào ngực gây đột tử do tim được gọi là chấn thương động mạch. Co thắt ngực có thể xảy ra ở các vận động viên bị các thiết bị thể thao hoặc người chơi khác đánh mạnh vào ngực. Tình trạng này không làm hỏng cơ tim. Thay vào đó, nó thay đổi tín hiệu điện của tim. Cú đánh vào ngực có thể gây ra rung thất nếu nó tấn công vào một thời điểm cụ thể trong chu kỳ truyền tín hiệu.

- Vấn đề cấu trúc tim ngay từ khi sinh ra (dị tật tim bẩm sinh). Một số người được sinh ra với những thay đổi trong tim và mạch máu có thể làm giảm lưu lượng máu và dẫn đến đột tử do tim.

Ngoài ra nguy cơ đột tử ở người trẻ còn xảy ra do lối sống, sinh hoạt kém khoa học dẫn tới sức khỏe suy giảm, gia tăng các bệnh lý tim mạch do thừa cân, béo phì, thói quen hút thuốc lá, vận động ít...

3. Làm cách nào để nhận biết một người trẻ có nguy cơ đột tử do tim?

Nhiều khi đột tử do tim xảy ra mà không có dấu hiệu báo trước. Khi các dấu hiệu cảnh báo xảy ra, chúng có thể không được nhận dạng. Hãy lưu ý và hỏi xem có cần kiểm tra sức khỏe cho những ai có các yếu tố như:

- Ngất không rõ nguyên nhân (ngất). Ngất xảy ra trong khi hoạt động hoặc tập thể dục có thể có nghĩa là có vấn đề về tim

- Khó thở hoặc đau tức ngực. Những triệu chứng này có thể là dấu hiệu của một vấn đề về tim. Nhưng chúng có thể do bệnh hen suyễn gây ra, vì vậy điều quan trọng là phải được đánh giá sức khỏe kỹ lưỡng

- Tiền sử gia đình có người bị đột tử do tim. Có tiền sử gia đình về đột tử do tim khiến một người có nhiều khả năng bị cùng một loại biến cố tim hơn. Nếu tiền sử gia đình có người chết không rõ nguyên nhân, hãy nói chuyện với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe về các lựa chọn sàng lọc bệnh.

4. Đột tử ở người trẻ tuổi có thể phòng tránh không?

Nếu như bạn có các yếu tố nguy cơ đột tử do tim thì bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ nếu muốn thực hiện các hoạt động thể chất có tính cạnh tranh hoặc đòi hỏi phải gắng sức. Các biện pháp cấy ghép máy khử rung tim (ICD) hay thuốc, phẫu thuật khác... có thể được chỉ định để phòng tránh cơn đột tử trong trường hợp này.

Như vậy có thể thấy tùy từng trường hợp mà người trẻ có nguy cơ đột tử do tim có thể chơi thể thao và các hoạt động thể chất. Theo thống kê thì khoảng 80% các trường hợp đột tử khi tập hoặc chơi thể thao là người có bệnh lý tim mạch sẵn có. Vì thế mà với những người muốn tập chạy hay chơi các môn thể thao nào đều cần các buổi kiểm tra thể lực và khám sàng lọc để đảm bảo độ an toàn.

Trước khi tập luyện cũng cần lưu ý khởi động kỹ càng, bổ sung nước và dinh dưỡng trong quá trình tập phòng ngừa kiệt sức do thiếu hụt năng lượng. Trong quá trình tập nếu như có các biểu hiện như tức ngực, đau ngực, khó thở, hoa mắt, người mất sức, huyết áp tăng hoặc tụt nhanh, mạch gấp,... thì cần nhanh chóng dừng tập và thăm khám để có biện pháp ứng phó kịp thời.

Nguồn dịch: Sudden death in young people: Heart problems often blamed