Điều trị ung thư phổi di căn não và tiên lượng sống cho người bệnh

1. Tổng quan về điều trị ung thư phổi di căn não

Theo Bệnh viện Bạch Mai thì dưới đây là một số thông tin về vấn đề điều trị ung thư phổi di căn não:

Đặc điểm của bệnh ung thư phổi khi ở giai đoạn tiến triển là bệnh thường di căn tới não, xương hay tuyến thượng thận,... Trong đó có khoảng 60 - 70% các ca ung thư di căn não là do ung tế bào ung thư phổi xâm lấn.

Lựa chọn phương pháp điều trị ung thư phổi di căn não như thế nào phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, cụ thể:

- Giai đoạn bệnh và mức độ xâm lấn của tế bào ung thư phổi đến não

- Thể mô bệnh học (là ung thư phổi tế bào nhỏ, ung thư phổi không tế bào nhỏ,...)

- Thể trạng, sức khoẻ của bệnh nhân

Điều này cũng tương tự được đánh giá cho tiên lượng sống của bệnh nhân.

Ví dụ như ở giai đoạn sớm của ung thư phổi di căn não thì liệu pháp hoá trị, bổ trợ cùng xạ trị có thể được chỉ định còn đối với bệnh ở giai đoạn muộn thì là các phương pháp kết hợp (gồm xạ trị, hoá trị, xạ trị kèm phẫu thuật, điều trị nhắm mục đích hay chăm sóc các biểu hiện,...).

Trước đây thì việc điều trị ung thư phổi di căn não gặp khá nhiều khó khăn do phần nhiều những thuốc hoá chất ít hoặc không thể đi qua được hàng rào máu trong não. Còn phẫu thuật mở thì được chỉ định hạn chế do những ca mắc ung thư phổi di căn não đơn độc ở một ổ nhất định, ở ngoại vi và thể trạng thể trạng của người bệnh cũng tốt. Nhưng dạng phẫu thuật này lại có thể gây ra nhiều biến chứng xấu và thời gian lưu trú trong viện của bệnh nhân lại dài.

Xạ trị toàn não trong điều trị ung thư phổi di căn não là một phương pháp được chỉ định khá nhiều với mục đích chống phù não, có thể giải phóng chèn ép và tiêu diệt được cả khối u. Xạ trị não thường được áp dụng với những ca mà:

- Tổn thương di căn não có nhiều hơn 3 ổ

- Phù não

- Kích thước khối u lớn

Phương pháp xạ trị toàn não có thể kéo dài được thời gian sống cho bệnh nhân lên tới 7 tháng và cải thiện được nhiều biểu hiện. Xạ trị có thể kết hợp với những biện pháp điều trị ung thư phổi di căn não khác hoặc cũng có thể sử dụng đơn độc. Trong nhiều cách phân liều xạ trị như 30Gy/10 buổi, 40 Gy/20 buổi, 20 Gy/5 buổi, 40Gy/15 buổi thì phân liều 30Gy/10 buổi được xem là hiệu quả và an toàn hơn cả.

Thời gian gần đây là việc phẫu thuật bằng dao gamma đã được sử dụng nhiều cho việc chữa trị ung thư phổi di căn não. Kết quả của nhiều nghiên cứu đã cho thấy biện pháp phẫu thuật bằng dao gamma cho kết quả tốt và an toàn cho người bệnh. Đặc biệt là có thể sử dụng cho bệnh nhân chỉ có ít hơn 3 ổ u di căn; áp dụng được với những vị trí sâu không thể can thiệp phẫu thuật thông thường hoặc thể trạng của bệnh nhân không thể đáp ứng được phương pháp khác.

"Nghiên cứu của Mai Trọng Khoa và cộng sự trên 60 bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ di căn não được xạ phẫu dao gamma quay cho thấy cải thiện triệu chứng cơ năng sau 1, 3, 6, 9 tháng là 55%, 58,4%, 60 và 63,3%, tương ứng. Sự thay đổi về kích thước u đáp ứng sau 3 tháng và 9 tháng là 53,4 và 61,6%. 

Nghiên cứu của Baosheng Li và cs (2000) trên 70 bệnh nhân ung thư phổi di căn não được điều trị bằng xạ phẫu và xạ trị toàn não cho thấy hiệu quả điều trị ở nhóm bệnh nhân được xạ phẫu tốt hơn hẳn so với xạ trị toàn não về thời gian sống thêm trung bình 9,33± 0,59 so với 5,67 ± 0,38 tháng (p=0,0000), tỉ lệ đáp ứng 87% so với 48,4% (p=0,004), tăng chất lượng sống (chỉ sổ Karnofsky tăng 82,6 so với 41,1 với p=0,003)".

Riêng về điều trị ung thư phổi di căn não không tế bào nhỏ bằng phẫu thuật mở, xạ trị gia tốc và xạ phẫu dao gamma cho những tổn thương tại não có thể được giải quyết. Tuy nhiên để có thể giải quyết được cả những tổn thương ngoại sọ gồm có u nguyên phát ở phổi cùng với các tổn thương di căn khác ngoài phổi thì cần kết hợp thêm với cách điều trị toàn thân là hoá trị liệu.

Phác đồ trị liệu bằng cisplatin hay carboplatin được xem là hai phác đồ đem lại tỷ lệ điều trị đáp ứng cao nhất; thuốc có thể điều trị đơn độc hoặc kết hợp với các thuốc thế hệ mới như: paclitaxel, gemcitabin, vinorelbin, docetaxel,…

2. Chi tiết một số phương pháp điều trị ung thư phổi di căn não và tác dụng phụ

- Điều trị ung thư phổi di căn não bằng xạ trị não

Xạ trị não giúp loại bỏ khối uu phổi trong não một cách toàn diện và có thể thu nhỏ kích thước của chúng lại. Tác dụng phụ thường gặp khi xạ trị não là phát ban, mệt mỏi và suy giảm trí nhớ.

- Điều trị bằng phẫu thuật

Phẫu thuật có thể làm giảm đi kích thước khối u và những triệu chứng do tế bào xâm lấn não gây ra hiệu quả. Sau phẫu thuật thì xạ trị có thể xem xét là liệu pháp phụ trợ để tiêu diệt tận gốc những tế bào còn sót lại ngăn ngừa tái phát.

- Hoá trị

Hoá trị giúp giảm đau đớn cho người bệnh nhưng sẽ đem lại một số tác dụng phụ không mong muốn như rụng tóc, cơ thể mệt yếu, buồn nôn và nôn, các bệnh về da, đau đầu,...

- Chăm sóc giảm nhẹ: châm cứu, sử dụng thuốc giảm đau, xoa bóp,... giảm những triệu chứng do ung thư phổi di căn não gây ra.

Sự khó thở sẽ được điều trị bằng oxy và thuốc men như opioids, đó là loại thuốc gây ngủ như thuốc phiện, morphin, codein, methadone, và bạch phiến (heroin). Sự chăm sóc cơn đau bao gồm các thuốc chống viêm và opioids.

3. Tiên lượng sống của bệnh ung thư phổi di căn não

Ung thư phổi di căn não sống được bao lâu? Thực tế thì di căn não là một trong những yếu tố gây ra tiên lượng xấu cho bệnh ung thư phổi.

Theo April F. Eichler, nếu như bệnh nhân mắc ung thư phổi di căn não không được điều trị đặc hiệu (chỉ chăm sóc giảm nhẹ triệu chứng đơn thuần bằng các thuốc chống phù não, chống co giật,…) thì thời gian sống thêm trung bình là 1-2 tháng hoặc cũng có thể là 4 tháng nếu được điều trị nhưng sẽ tuỳ vào mức độ tiếp nhận điều trị của cơ thể cũng như thể chất người bệnh.

Còn theo các tác giả Johnson DH, Edelman MJ và Langer CJ thì bệnh nhân mắc ung thư phổi di căn xa không tế bào nhỏ nếu sử dụng phác đồ hoá chất PC (paclitaxel kết hợp với carboplatin) mà có tỉ lệ đáp ứng từ 28-53% và tỉ lệ sống thêm toàn bộ sau 1 năm là 32-54%. Đồng thời giúp cải thiện các triệu chứng tại phổi.