Chăm sóc ăn uống cho bệnh nhân bị đột quỵ não như thế nào?

Rối loạn nuốt là dấu hiệu thường gặp nhất của đột quỵ não,  Người có rối loạn nuốt là người gặp khó khăn khi nuốt các chất, không chỉ thức ăn, thức uống mà còn cả khi uống thuốc và nuốt nước bọt, có thể là nuốt khó, nuốt lâu, nghẹn, sặc khi nuốt.

Rối loạn nuốt làm thức ăn dễ rơi vào đường thở, nếu lượng thức ăn lớn, người bệnh đột quỵ não có khả năng sẽ bị nghẹt thở, nếu lượng thức ăn ít, về lâu dài có thể gây viêm phổi tái đi tái lại. Tình trạng nghẹn, ho, sặc, khó thở khi ăn uống làm cho người bệnh cảm thấy không muốn ăn, dẫn đến thiếu nước và chất dinh dưỡng.

1. Các dấu hiệu giúp nhận biết rối loạn nuốt ở bệnh nhân đột quỵ não

- Thức ăn, thức uống trong miệng chảy ra ngoài khi đang ăn uống.

- Thường xuyên chảy nước bọt, nước bọt đọng nhiều trong miệng.

- Gặp khó khăn trong việc cắn, nhai, dùng lưỡi đẩy thức ăn.

- Phải gắng sức khi nuốt và nuốt lâu.

- Ho khi đang nhai (chưa nuốt), khi mới nuốt và một hồi lâu sau khi nuốt.

- Nuốt rồi vẫn thấy vướng ở trong họng.

- Ngậm thức ăn lâu.

2.  Nguyên tắc thức ăn, đồ uống cho bệnh nhân đột quỵ não

Khi chăm sóc ăn uống cho người bệnh đột quỵ, đặc biệt là những người có rối loạn nuốt, cần lưu ý những điểm sau:

- Cần được cắt nhỏ, nấu mềm, lỏng.

- Nếu người bệnh có nhai khó, nuốt khó, thức ăn cần phải được xay nhuyễn.

Các loại thức ăn cần tránh:

- Thức ăn khô, kích thước lớn, có nhiều sợi xơ, dai (khó cắn, khó nhai).

-  Thức ăn rời rạc thành từng miếng nhỏ.

- Thức ăn dễ dính vào răng, nướu và đọng lại trong má (bánh, kẹo dừa).Thức uống: Đối với người bệnh có ho sặc, thức uống cần được chế biến đặc hơn (do chất lỏng chảy nhanh hơn, khiến bệnh nhân dễ sặc hơn).

Tư thế ăn uống:

-  Người bệnh cần ngồi thẳng khi ăn, uống thuốc, súc miệng.

- Nếu người bệnh không thể tự ngồi, người chăm sóc nên quay đầu giường lên cao hoặc đỡ người bệnh xuống ghế có dựa lưng và chỗ đỡ tay, sử dụng gối chêm để hỗ trợ tư thế đúng và thoải mái.

-  Tư thế tốt nhất là vuông góc ở hông, đầu gối và cổ chân, với bàn chân chạm sàn hoặc để trên bục nếu ngồi trên giường cao.

-  Người bệnh cần ngồi hoặc đi lại sau khi ăn 30 phút để tránh trào ngược.

3. Hướng dẫn cách cho người bệnh ăn uống an toàn

-  Chỉ ăn uống khi tỉnh táo.

-  Ăn, uống chậm, từng muỗng, từng ngụm nhỏ.

-  Nuốt 2-3 lần cho hết trước khi ăn, uống muỗng tiếp theo.

-  Để thức ăn ở phía bên môi và lưỡi mạnh (bên yếu là bên thức ăn bị chảy ra ngoài).

-  Không nói khi đang nhai và nuốt.

-  Nếu người bệnh khó mở miệng, người chăm sóc dùng tay hỗ trợ môi, hàm, cằm của người bệnh.

-  Nhắc người bệnh nuốt nước bọt hoặc nhổ ra.

-  Khi người bệnh ngậm lâu, người chăm sóc nhắc người bệnh nuốt bằng lời nói hoặc bằng động tác sờ vào 2 bên má người bệnh

-  Khi ăn canh, phở thì ăn phần nước và phần cái riêng.

4. Môi trường ăn uống của người bị đột quỵ não

- Đủ ánh sáng.

- Trong khi ăn, cần tránh các yếu tố gây xao lãng như tivi, radio và đông người làm làm người bệnh mất tập trung.

-  Người chăm sóc cần động viên, khuyến khích, kiên nhẫn và giữ bầu không khí thoải mái, vui vẻ.

5. Vệ sinh răng miệng cho bệnh nhân đột quỵ não

Vệ sinh miệng có vai trò rất quan trọng đối với người bệnh có rối loạn nuốt, các chất bẩn đóng trong miệng làm tăng nguy cơ nhiễm trùng:

- Cần vệ sinh miệng cho người bệnh sau khi ăn. Nếu người bệnh không thể đánh răng và súc miệng thì cần rơ miệng để làm sạch răng, lưỡi và 2 bên má.

-  Không dùng nước súc miệng có cồn vì sẽ làm khô miệng, dễ gây tình trạng viêm và nhiễm trùng cho người bệnh.

6.Các biện pháp hỗ trợ khác

Khi ăn uống bằng đường miệng không an toàn hoặc không hiệu quả, người bệnh cần được cung cấp dinh dưỡng và nước qua ống mũi – dạ dày, mở dạ dày ra da hoặc truyền dịch. Các biện pháp hỗ trợ này có thể tạm thời trong vài ngày, vài tháng  hoặc có thể lâu dài hơn tùy theo tình trạng bệnh.