Cách nhận biết nhanh các nốt ban đỏ do viêm màng não mô cầu

Viêm màng não, trong đó viêm màng não do vi khuẩn não mô cầu (còn gọi là vi khuẩn Neisseria meningitidis) có thể gia tăng số ca mắc khi thời tiết giao mùa lạnh ẩm, tạo điều kiện cho vi khuẩn dễ sinh sôi, phát triển và lây lan.

1. Bệnh viêm màng não mô cầu có nguy hiểm không?

Câu trả lời là CÓ, bệnh do não mô cầu là một mối nguy hiểm tiềm tàng không chỉ vì tốc độ lây lan nhanh qua đường hô hấp của bệnh (chủ yếu qua việc tiếp xúc trực tiếp với nguồn bệnh do hít phải dịch tiết mũi, hầu, họng bắn ra từ người mang vi khuẩn) mà còn do bệnh viêm màng não mô cầu tỷ lệ biến chứng cao khi bệnh khởi phát.

Theo Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), khoảng 50% bệnh nhân mắc bệnh viêm màng não do vi khuẩn não mô cầu sẽ tử vong nếu như không được can thiệp sớm và điều trị đúng cách. Ngay cả khi được điều trị thì hệ quả sau mắc viêm màng não mô cầu cũng khiến 10 - 20% bệnh nhân gặp phải các di chứng nặng nề cả về thể chất và tinh thần, chẳng hạn như liệt, điếc, tổn thương não lâu dài,...

Do vậy, việc phát hiện sớm các triệu chứng viêm màng não rất quan trọng trong việc nâng cao tiên lượng ở người bệnh. Bệnh viêm màng não mô cầu có thể điều trị được trong trường hợp phát hiện bệnh kịp thời, điều trị tích cực và đúng phác đồ thì tỷ lệ khỏi bệnh đạt khoảng 85 - 95%.

Đọc thêm:

- Nhận biết dấu hiệu sớm của viêm màng não mô cầu ở trẻ

- 7 bệnh gây phát ban, mẩn ngứa da do virus cần lưu ý trong mùa này

2. Cách nhận biết nhanh các nốt ban đỏ do viêm màng não mô cầu

Bệnh viêm màng não do vi khuẩn não mô cầu có một đặc trưng rất phổ biến là các nốt ban đỏ hay còn gọi là nốt tử ban. Tuy nhiên, có khoảng 30% bệnh nhân bị viêm màng não mô cầu mà không có sự xuất hiện của các nốt ban đỏ này. Nhưng do cùng thời điểm dịch với các bệnh cũng gây phát ban ngoài da khác như sởi, thủy đậu, sốt phát ban, tay chân miệng,... mà đôi khi việc phân biệt đâu là phát ban do sốt, phát ban do sởi hay đâu là nốt ban đỏ do viêm màng não gặp nhiều khó khăn, dễ gây nhầm lẫn.

2.1. Các nốt ban đỏ do viêm màng não mô cầu trông như thế nào?

Trước tiên cần hiểu rằng, các nốt ban đỏ trong viêm màng não không thực sự là một dạng phát ban mà là tổ hợp các đốm xuất huyết dưới da xảy ra khi vi khuẩn não mô cầu xâm nhập vào máu, phá hủy các mạch máu và cơ quan.

Triệu chứng tử ban trong bệnh viêm màng não mô cầu là một trong những triệu chứng sớm của bệnh. Nhưng đây cũng là dấu hiệu cảnh báo cho thấy tình trạng nhiễm độc máu khi cơ thể bị vi khuẩn não mô cầu tấn công, dễ dẫn tới suy đa tạng và nguy cơ tử vong cao trong 24 giờ và cần được chăm sóc y tế khẩn cấp nếu các đám ban đỏ này lan rộng nhanh chóng. Một khi các mạch máu bị "rò rỉ" có thể khiến nhiễm trùng trở nên tồi tệ hơn, cơ thể phản ứng lại bằng phản xạ đông máu - điều này khiến tay, chân và các cơ quan khác của cơ thể nhanh chóng rơi vào tình trạng thiếu oxy máu, tăng nguy cơ biến chứng hoại tử, dẫn tới cắt cụt chi.

Hình ảnh các nốt tử ban trong viêm màng não mô cầu (Ảnh: ST)

- Hình dạng và màu sắc: Nốt ban đỏ do viêm màng não có thể khó nhận biết và có vẻ khác nhau ở mỗi người nhưng theo Health, có thể chia thành 2 dạng bao gồm: Ban đỏ dưới dạng các chấm xuất huyết nhỏ màu nâu, đỏ hoặc tím trông như vết cắn của côn trùng và các ban đỏ trông như vết bầm tím lớn trên da có màu đỏ tím hoặc tím sẫm, nâu tím.

Ở giai đoạn đầu khi ấn vào các nốt ban đỏ sẽ thấy nó chuyển sang màu trắng bệch, nhưng theo thời gian các phát ban không biến mất và không có sự thay đổi màu sắc khi ấn vào. Ban có bờ nham nhở, không tròn, hình thái không cố định (kiểu hình sao, hình bản đồ).

- Vị trí và thời gian xuất hiện: Các nốt tử ban có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể nhưng đặc biệt phổ biến ở chân, bàn chân và vùng xương chậu sau đó lan tới các vùng trên mặt chẳng hạn như mắt, mũi và môi. Các ban đỏ có thể ít rõ ràng hơn ở những người có tông da sẫm màu. Thông thường, ban đỏ do não mô cầu xuất hiện trong vòng 1 - 2 ngày sau sốt. Và nếu biến chứng nhiễm trùng máu thì các nốt tử ban có thể phát triển nhanh chỉ trong vòng vài giờ.

- Cách kiểm tra: Một cách đơn giản để kiểm tra xem các nốt ban đỏ có phải là dấu hiệu viêm màng não mô cầu không chính là dùng ly thủy tinh để kiểm tra. Cụ thể, nếu ấn một chiếc cốc thủy tinh vào da mà phát ban vẫn nhìn thấy được qua cốc thủy tinh, thì đó có thể là do vi khuẩn não mô cầu. Nhưng đây không phải là một cách đánh giá đáng tin cậy để chẩn đoán viêm màng não.

Kiểm tra các nốt ban đỏ bằng cốc thủy tinh (Ảnh: ST)

Tuy nhiên, tốt nhất nếu thấy các đám ban đỏ bất thường mọc nhanh chóng ở nhiều vùng cơ thể thì cần nhanh chóng tới các cơ sở y tế để được chẩn đoán và can thiệp điều trị phù hợp.

2.2. Các triệu chứng viêm màng não mô cầu khác

Bên cạnh các nốt tử ban thì bệnh viêm màng não mô cầu còn gây ra nhiều triệu chứng khác bao gồm:

- Sốt cao, khởi phát đột ngột, nhiệt độ sốt từ 39 - 40 độ C, thậm chí tới 41 độ C.

- Sốt cao kèm theo rét run.

- Ho, đau họng.

- Mệt mỏi, đau nhức cơ, đau đầu.

- Nhạy cảm với ánh sáng, tầm nhìn đôi.

- Lú lẫn, co giật, mê sảng.

- Cứng cổ và đau khi cử động.

- Buồn nôn và nôn mửa.

Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thì triệu chứng viêm màng não do vi khuẩn có thể dẫn tới các phản xạ bất thường, cáu kỉnh, quấy khóc tăng lên, chán ăn, bỏ bú, thóp phồng lên, tiêu chảy, kém linh hoạt và nôn mửa.

Nhìn chung, các nốt ban đỏ xuất hiện trên da có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý khác nhau, chẳng hạn như các nhiễm trùng do enterovirus, parvovirus B19, nhiễm trùng do vi khuẩn như khuẩn não mô cầu, chấn thương do va chạm, bệnh lupus ban đỏ, bệnh gan mãn tính, dấu hiệu thiếu vitamin K, rối loạn máu như bệnh bạch cầu, xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn,... Điều quan trọng là chú ý các triệu chứng kèm theo để kiểm tra sớm với bác sĩ.

Không phải lúc nào cũng dễ dàng chẩn đoán viêm màng não ngay lập tức. Nếu bạn bị phát ban viêm màng não hoặc bất kỳ triệu chứng tiềm ẩn nào khác của bệnh não mô cầu, bác sĩ có thể chẩn đoán tình trạng bệnh nhân thông qua các xét nghiệm, chẳng hạn như: Xét nghiệm máu, xét nghiệm dịch não tủy, nuôi cấy vi khuẩn Neisseria meningitidis.

Nguồn dịch tham khảo:

1. What Does a Meningitis Rash Look Like?

2. Meningitis rash: Pictures, symptoms, and test

3. How to Spot a Meningitis Rash (And What to Do Next)