Cách chọn thuốc kháng sinh điều trị viêm phổi và những lưu ý về tác dụng phụ

Thuốc kháng sinh sẽ được chỉ định đối với bệnh nhân viêm phổi để chống lại các sinh vật gây bệnh. Nếu trong trường hợp chưa xác định được rõ các chủng vi sinh gây bệnh, bác sĩ sẽ "điều trị theo kinh nghiệm". Nghĩa là các bác sĩ sẽ lựa chọn kháng sinh có khả năng tác dụng dựa vào các yếu tố như tuổi tác, sức khỏe và mức độ nặng của viêm phổi.

1. Xác định các kháng sinh thích hợp để điều trị viêm phổi

Một số câu hỏi được đặt ra nhằm giúp bác sĩ xác định được loại kháng sinh phù hợp điều trị viêm phổi là:

Bạn mắc bệnh nặng như thế nào, tình trạng bệnh viêm phổi ? 

Với trường hợp nhẹ đến trung bình, bệnh nhân có thể được điều trị viêm phổi tại nhà bằng kháng sinh uống. Trong khi bệnh nhân bị viêm phổi nặng thường cần thuốc kháng sinh tiêm đường tĩnh mạch dùng trong bệnh viện.

- Bác sĩ cần phải phân định rõ viêm phổi mắc phải ở cộng đồng hay viêm phổi mắc phải ở bệnh viện ? Nhằm đưa ra gợi ý về căn nguyên gây bệnh, bác sĩ cần biết về đặc điểm vi sinh ở địa phương có bệnh nhân bị viêm phổi ? 

- Nếu đã xác định được căn nguyên vi sinh gây bệnh: bác sĩ sẽ xem xét chủng vi sinh đó là điển hình hay không điển hình để đưa ra thuốc phù hợp điều trị viêm phổi ? 

Các chủng vi sinh điển hình (Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, hoặc Moraxella catarrhalis) thường được điều trị với các kháng sinh dòng beta lactam, trong khi các vi sinh không điển hình (Legionella, Mycoplasma , hoặc Chlamydia) thường đáp ứng hiệu quả với kháng sinh nhóm macrolide, doxycycline hoặc fluoroquinolone. Trong trường hợp bệnh do cả hai nhóm tác nhân vi sinh này gây ra, phương án tốt nhất là dùng phối hợp các kháng sinh.

- Bệnh nhân có suy giảm miễn dịch hay không ? Với những người có suy giảm miễn dịch, thuốc kháng sinh dùng để điều trị viêm phổi sẽ khác với những bệnh nhân có hệ miễn dịch khỏe mạnh.

2. Khó khăn gặp phải sau khi đã chọn được thuốc kháng sinh:

- Tùy thuộc vào tuổi tác, sức khỏe, cân nặng và các yếu tố khác mà mỗi bệnh nhân đáp ứng với một kháng sinh khác nhau.

- Cần phải có lựa chọn thay thế để điều trị viêm phổi cho những bệnh nhân bị dị ứng với một số thuốc kháng sinh nhất định.

- Hiệp hội bệnh truyền nhiễm của Mỹ và Hội Lồng ngực Mỹ (ITSA / ATS) khuyên dùng kháng sinh macrolid uống (azithromycin, clarithromycin, hoặc erythromycin) cho các bệnh nhân CAP nhẹ, ở những bệnh nhân khỏe mạnh. Các bệnh nhân bị bệnh tim, bệnh thận, bệnh tiểu đường, hoặc các bệnh đồng mắc khác vẫn có thể được điều trị ngoại trú. Tuy nhiên, họ thường được khuyến cáo dùng một fluoroquinolone (Moxifloxacin, Gemifloxacin, và Levofloxacin) hoặc một kháng sinh dòng beta – lactam (nên chọn Amoxicillin liều cao hoặc Amoxicillin – clavulanate), kết hợp với một nhóm Macrolide.

- Tuy nhiên, với những bệnh nhân cư trú tại những vùng có tỷ lệ vi khuẩn S. pneumoniae kháng macrolide lớn hơn 25% thường không được khuyên dùng kháng sinh nhóm Macrolide như kháng sinh ban đầu.

- Không có khuyến cáo chính xác về số ngày dùng kháng sinh cho tất cả các bệnh nhân. Nhìn chung, các bệnh nhân nên được dùng kháng sinh từ 7 – 10 ngày cho điều trị cho S. pneumoniae và 10 – 14 ngày cho điều trị các chủng Mycoplasma pneumoniae và Chlamydia pneumoniae. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy bệnh nhân bị viêm phổi mắc phải ở cộng đồng mức độ nhẹ đến trung bình có thể được điều trị thành công với thời gian 7 ngày hoặc ít hơn.

3. Tác dụng phụ của thuốc kháng sinh

Hầu hết các kháng sinh đều có một số tác dụng phụ như sau:

– Phản ứng dị ứng (thường là với các thuốc có nguồn gốc từ penicillin hoặc sulfa). Những phản ứng này có thể từ nhẹ đến phát ban da, nhưng cũng có thể gặp những biến cố nghiêm trọng – thậm chí đe dọa tính mạng như sốc phản vệ.

– Nhiễm Clostridium difficile, một tác nhân gây bệnh gây ra tiêu chảy nặng, viêm đại tràng, và đau bụng (với lạm dụng kháng sinh), tình trạng này có thể gây tử vong.

– Tương tác với một số loại thuốc : Bệnh nhân cần phải thông báo cho bác sĩ tất cả các loại thuốc và các chế phẩm họ đang dùng khi điều trị viêm phổi, và đặc biệt cần nêu rõ tiền sử dị ứng thuốc.

-  Các vấn đề dạ dày (tác dụng phụ phổ biến nhất): kích ứng niêm mạc dạ dày …