Béo phì ảnh hưởng tới khả năng miễn dịch của vaccine COVID-19 như thế nào?

Béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ khiến người bị nhiễm COVID-19 dễ bị tiến triển nặng và tử vong. Nguyên nhân có thể do hệ miễn dịch bị suy giảm. Verywell đã hỏi một số chuyên gia rằng liệu có khả năng vaccine Pfizer và Moderna COVID-19 có thể không hoạt động tốt ở những người thừa cân và béo phì hay không. Vậy câu trả lời cho mối liên hệ giữa béo phì và vaccine COVID-19 là gì?

1. Béo phì: Một yếu tố nguy cơ đối với COVID-19

Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh CDC đã liệt kê thì ngoài các bệnh lý mãn tính, tim mạch,.. thì béo phì cũng làm một yếu tố khiến người nhiễm COVID-19 dễ tiến triển nặng và tử vong hơn người bình thường.

Aaron Eli Glatt, chủ tịch Khoa Y kiêm trưởng khoa Truyền nhiễm và Dịch tễ bệnh viện tại Mount Sinai South Nassau cho biết, nếu theo hướng dẫn của CDC thì những người có chỉ số BMI từ 35 - 40 có nguy cơ nghiêm trọng hơn và ngay cả BMI trên 25 cũng thuộc nhóm có nguy cơ cao.

Một nghiên cứu vào tháng 8 năm 2020 trên Tạp chí Obesity Reviews đã chỉ ra rằng, khi so sánh với những người khong bị thừa cân, họ đã nhận ra rằng:

- Có khoảng 46% bị tăng nguy cơ nhiễm COVID-19

- Khả năng phải nhập viện vì nhiễm COVID-19 cao hơn 113%.

Nghiên cứu cũng cho thấy số ca tử vong ở người béo phì do COVID-19 tăng 74% so với nhóm người không bị thừa cân.

2. Béo phì làm tăng nguy cơ đối với COVID-19 như thế nào?

Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Diabetes, Obesity, And Metabolism vào tháng 9 năm 2020 cho biết, phụ nữ bị thừa cân có tỷ lệ tử vong cao hơn nam giới béo phì.

Bản thân đại dịch COVID-19 cũng góp phần làm tăng tình trạng béo phì, một phần do sự rối loạn cảm xúc do phải ở nhà, kinh tế suy giảm, sự lo sợ gia tăng,... khiến "não" sinh ra phản ứng "kích thích sự thèm ăn" giống như một cơ chế đối phó (theo Tạp chí Nature Reviews Endocrinology công bố vào tháng 7 năm 2020).

Béo phì có nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng tới một người theo nhiều cách khác nhau. Đầu tiên, chính là việc dư thừa cân nặng có thể khiến bạn bị khó khăn khi hít sâu vào và thở ra.

Tiến sĩ Nitin Desai, giám đốc điều hành kiêm giám đốc marketing của COVID PreCheck nói với Verywell rằng, những người bị béo phì phải đặt nội khí quản và hỗ trợ thở bằng máy do cấu trúc cổ của họ không thoải mái như người bình thường - đây cũng là một thách thức.

Ông cũng cho biết thêm, những người bị thừa cân, béo phì cũng sẽ có những tình trạng sức khỏe tiềm ẩn khác. Một ví dụ có thể lấy là chứng ngưng thở khi ngủ. Người bị ngưng thở khi ngủ sẽ cung cấp rất ít oxy cho cơ thể và tăng áp động mạch phổi. Ngoài ra béo phì cũng có thể khiến bạn dễ mắc các bệnh liên quan tới hệ miễn dịch hơn như đái tháo đường hay các bệnh lý tim mạch.

COVID-19 đã và đang tàn phá ở các nước trên thế giới, trong đó có cả những bệnh nhân trẻ tuổi. Ban đầu bcas sĩ chỉ nghĩ rằng những bệnh nhân trẻ tuổi hơn nói chung sẽ ít gặp các biến chứng nặng giống như người cao tuổi. Nhưng đối với những người dưới 50 tuổi bị béo phì thì chính béo phì đã phủ nhận những tác dụng của tuổi tác.

3. Mối quan hệ giữa béo phì và khả năng đáp ứng miễn dịch

Gần đây thì béo phì đã được công nhận là một trong những căn bệnh mãn tính có liên quan tới tình trạng cân nặng. Cũng như các bệnh lý mãn tính khác như ung thư, thì béo phì có thể khiến bạn bị suy giảm sức đề kháng, gặp khó khăn trong việc phát hiện và đối phó với các bệnh nhiễm trùng, trong đó có viêm đường hô hấp cấp (COVID-19) - Desai nói thêm.

Desai cho biết, "Phần mỡ trong cơ thể được coi như một phần trong cơ quan nội tiết. Phản ứng miễn dịch của người béo phì trọng yếu nằm xung quanh cac cơ quan và bụng lại có tỷ lệ miễn dịch thấp hơn nhiều trong việc chống lại các nhiễm trùng và tạo ra kháng thể với vaccine".

Vậy việc tiêm phòng vaccine COVID-19 bị ảnh hưởng như thế nào?

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi một người bị béo phì và có hệ thống miễn dịch suy giảm sẽ cho thấy hiệu quả vaccine thấp hơn. Năm 2017, một nghiên cứu trên Annals of the American Thoracic Society đã kết luận về những người béo phì khi được tiêm phòng vaccine cúm vẫn có nguy cơ bị bệnh cao hơn gấp 2 lần so với những người trưởng thành và không bị béo phì khác

Các nhà nghiên cứu đã đưa ra một giả thuyết rằng, yếu tố tác động có thể liên quan tới sự suy giảm chức năng tế bào T.

Desai nói thêm, "Theo như những dữ liệu mà chúng tôi thu thập được cho tới nay thì bệnh béo phì, viêm gan B và uốn ván cho thấy người béo phì có phản ứng đáp ứng miễn dịch giảm với các loại vaccine đó".

Đồng quan điểm, Chris Xu , Tiến sĩ, Giám đốc điều hành của công ty công nghệ sinh học ThermoGenesis người phát triển các xét nghiệm kháng thể COVID-19 cho biết: "Một loại vaccine sản xuất ra với mục đích nâng cao mức độ kháng thể của một cá nhân bảo vệ khỏi sự xâm nhập của virus".

"Các nhà nghiên cứu tin tằng, do sự gia tăng sản xuất leptin (một dạng tương quan với khối lượng chất béo trong cơ thể) và chất béo, người béo phì gặp khó khăn hơn trong việc đạt được sự bảo vệ của kháng thể do vaccine gây ra", Xu nói với Healthline.

Các yếu tố có thể ảnh hưởng tới khả năng miễn dịch

Các nhà khoa học lần đầu tiên tìm thấy mối liên hệ giữa béo phì và hiệu quả vaccine thấp hơn vào những năm 1970 khi nghiên cứu về hiệu quả của vaccine viêm gan B.

Kể từ đó, các nhà nghiên cứu đã xác định được phản ứng miễn dịch vaccine thấp hơn đối với vaccine cúm A (H1N1) cũng như vaccine phòng bệnh dại và uốn ván ở những người mắc bệnh béo phì.

Tiến sĩ John Morton, trưởng khoa phẫu thuật xâm lấn tối thiểu tại Yale Medicine ở Connecticut cho biết: "Những gì chúng tôi biết là vaccine nói chung không hoạt động hiệu quả ở những bệnh nhân béo phì. Tình trạng viêm có thể tấn công lại tác động từ vaccine và làm chúng kém hiệu quả hơn".

Trên thực tế, những người mắc bệnh béo phì thường có thể tạo ra kháng thể khỏe mạnh sau khi tiêm vaccine nhưng vẫn ít có khả năng bảo vệ khỏi virus vì những khiếm khuyết khác do phản ứng miễn dịch của cơ thể gây ra.

Điều đó có nghĩa là các tình trạng viêm nhiễm khác hay tình trạng ức chế hệ thống miễn dịch bao gồm cả tuổi tác cũng có thể làm giảm hiệu quả của vaccine.

Ông Xu giải thích thêm: "Khả năng một cá nhân có thể đáp ứng với vaccine phụ thuộc vào hệ thống miễn dịch của họ. "Dữ liệu cho thấy rằng những người béo phì ức chế sự hoạt hóa của tế bào T - nơi đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp các kháng thể bảo vệ cơ thể".

Ông cũng nói thêm, bệnh tiểu đường cũng thường đi đôi với béo phì, vì thế cũng nên xem xét một cách kỹ lưỡng.

Ông Xu nói: "Bệnh tiểu đường đã được chứng minh là có mối liên hệ với sự suy yếu của hệ miễn dịch và có thể ảnh hưởng tới hiệu quả của vaccine. Ngoài ra, hồ sơ tính an toàn của vaccine ở bệnh nhân đái tháo đường cũng cần được kiểm tra cẩn thận".

Điểm mấu chốt ở đây là gì?

Điều này không có nghĩa là vaccine COVID-19 chắc chắn sẽ kém hiệu quả hơn ở những người bị béo phì hoặc tiểu đường, hoặc những người có hệ thống miễn dịch bị tổn hại.

Nhưng đó là điều mà các nhà nghiên cứu đang để mắt tới.

Về loại vaccine COVID-19 mới thì Aaron Eli Galtt nói rằng không có bằng chứng nào cho thấy vaccine MRNA do Moderna và Pfizer sản xuất sẽ không có tác dụng gì đối với người béo phì. Thay vào đó Glatt cũng cho rằng chưa có đủ cơ sở để cho thấy vaccine hoạt động hiệu quả như thế nào ở nhóm thừa cân và béo phì.

Dữ liệu do Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) và Pfizer công bố thì trong thử nghiệm lâm sàng, họ đã lựa chọn các đại diện cho những nhóm trọng lượng cơ thể khác nhau, trong đó có 35,3% người tham gia tiêm chủng thử nghiệm bị béo phì. Và kết quả cho thấy vaccine không chỉ hiệu quả ở người tham gia nói chung mà còn cho hiệu quả trên nhóm người béo phì.

Điều đáng khích lệ là, Pfizer muốn cho thấy vaccine cũng có những hiệu quả tương tự đối với người thừa cân hay béo phì. Các nhà nghiên cứu cũng đang nhận ra những nguy cơ cao hơn ở nhóm người nay và đang thực hiện thêm các nghiên cứu để phản ánh điều đó.

Glatt nói thêm: "Tôi nghĩ rằng, vẫn chưa có đủ bằng chứng để khẳng định rằng nó có hiệu quả hoàn toàn".

Không giống như vaccine cúm được khuyến nghị tiêm chủng hàng năm có sử dụng "nguyên liệu" là virus cúm bị suy yếu hoặc bất hoạt. Vaccine COVID-19 của Pfizer và Moderna sử dụng công nghệ mRNA (truyền tin) - điều này đã tạo ra thay đổi trong phản ứng miễn dịch.

Theo logic này, việc tăng cơ hội để đạt được hiệu quả khi tiêm vaccine phòng COVID-19 đồng nghĩa với việc kiểm soát bệnh béo phì. Nhưng Glatt cũng thừa nhận rằng, nói thì dễ hơn làm. "Tuy khó nhưng lại là điều quan trọng cần phải thực hiện được".

4. Điều gì sẽ hữu ích cho người béo phì ở thời điểm hiện tại?

Có hai điều có thể hữu ích cho người thừa cân hoặc béo phì ở thời điểm hiện tại, chính là tập thể dục và cải thiện thói quen ăn kiêng của họ.

Nhiều nghiên cứu trước đây đã cho thấy có mối liên hệ tích cực giữa việc tập thể dục thường xuyên trước khi tiêm vaccine và phản ứng của cơ thể đối với vaccine đó - tạo ra nhiều kháng thể hơn tới 4 lần sau khi tiếp xúc với virus hoặc vi khuẩn.

Điều này có nghĩa là, kháng thể có thể được sản sinh cao hơn ở nhóm người tập thể dục trước khi tiêm vaccine khi so với nhóm người không tập thể dục.

Ngoài ra, có vẻ như là loại và số lượng vi khuẩn trong đường ruột của bạn có thể ảnh hưởng đến phản ứng đối với vaccine.

Tuy vậy, tóm lại vẫn cần thêm nhiều bằng chứng và dữ liệu hơn để có thể biết được chính xác những người bị thừa cân và béo phì phản ứng thể nào với vaccine khi so sánh với số còn lại.

Nguồn dịch:

1. https://www.verywellhealth.com/obesity-affect-covid-vaccine-immunity-5112879

2. https://theconversation.com/will-the-covid-19-vaccine-work-as-well-in-patients-with-obesity-152782

3. https://www.healthline.com/health-news/how-obesity-could-hinder-effectiveness-of-covid19-vaccine#Factors-that-can-affect-immunity