Ba biến chủng SARS-CoV-2 mới tại Việt Nam nguy hiểm thế nào?

Tình hình dịch Covid-19 tại Việt Nam đang có xu hướng phức tạp trở lại, nhất là ở điểm nóng Hải Dương. Trong những ngày gần đây, đây là địa phương ghi nhận nhiều ca mắc Covid-19 nhất. Đợt bùng phát mới đánh dấu cho sự tăng vọt chưa từng có các bệnh nhân Covid-19 và cũng là thời điểm Việt Nam cùng lúc ghi nhận 3 biến chủng virus mới.

A.23.1

Đây là biến chủng virus mới nhất mà Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương (Hà Nội) phát hiện sau khi giải trình tự gene mẫu bệnh phẩm của các công nhân bốc xếp tại sân bay Tân Sơn Nhất (TP.HCM). Chủng A.23.1 được ghi nhận lần đầu tiên ở Rwanda, châu Phi và chưa từng xuất hiện tại Đông Nam Á trước đó. Việt Nam là quốc gia đầu tiên tại Đông Nam Á ghi nhận bệnh nhân nhiễm biến chủng này.

Bản thân biến chủng A.23.1 vẫn là bí ẩn với giới khoa học toàn cầu. Tại Uganda, số người nhiễm biến chủng A.23.1 tăng đột biến. Giới chuyên gia lên tiếng cảnh báo về làn sóng Covid-19 có thể đang âm thầm phát triển vì chủng này.

Ngoài Rwanda, A.23.1 chỉ mới được phát hiện ở một số ít nước khác trên thế giới như Mỹ, Ả Rập, Australia, cũng như một số quốc gia tại Châu Âu như Anh và Đan Mạch. Tuy nhiên, các nhà khoa học chưa phát hiện những dấu hiệu diễn biến bất thường ở các quốc gia này.

Nhà nghiên cứu Daniel Lule Bugembe, thuộc Trung tâm Nghiên cứu MRC/UVRI & LSHTM của Uganda và cộng sự phát hiện biến chủng A.23.1 chứa một số đột biến tương đồng với chủng B117 của Anh. Đó là P681H và E484K. Trong đó, nhờ đột biến P681H, A.23.1 có cơ chế hoạt động tương tự biến chủng virus của Anh.

Trong khi đó, đột biến E484K đã từng được cảnh báo có thể kháng vaccine. Nó cũng đã xuất hiện trong biến chủng từ Nam Phi.

Nhận định về biến chủng virus A.23.1 gây chùm ca bệnh ở sân bay Tân Sơn Nhất trong cuộc họp Ban Chỉ đạo quốc gia phòng chống dịch Covid-19 chiều 13/2, Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long cho hay diễn biến thực tế tại TP.HCM chưa cho thấy chủng này có khả năng lây lan nhanh. Tình hình dịch bệnh ở TP.HCM cơ bản được kiểm soát nhờ những biện pháp mạnh (khoanh vùng, cách ly, phong tỏa, xét nghiệm diện rộng). Phòng tránh dịch Covid-19, WHO khuyến cáo 3 việc quan trọng khi đi chợ, nấu ăn.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng, có thể biến chủng virus này thâm nhập qua tiếp xúc của một số nhân viên sân bay Tân Sơn Nhất với thợ máy, nhân viên của chuyến bay chở hàng từ một số nước khác. Tuy nhiên, không loại trừ khả năng mầm bệnh xâm nhập từ bên ngoài vào sân bay.

Đến nay, nguồn gốc chính xác của những người nhiễm biến chủng A.23.1 vẫn chưa thể xác định.

B1351

Biến chủng này lần đầu tiên được ghi nhận tại Nam Phi và đang là chủng được các chuyên gia y tế đặc biệt quan tâm. Nghiên cứu gần đây cho thấy, biến chủng này có khả năng trốn thoát trước kháng thể trong huyết tương của những người mắc Covid-19 trong đợt lây nhiễm đầu tiên. Điều này khiến các nhà khoa học lo ngại rằng, các loại vaccine hiện tại sẽ kém hiệu quả hơn.

Carolyn Williamson, người đứng đầu bộ phận virus học tại Đại học Cape Town, Nam Phi cho biết, cô cùng các đồng nghiệp đã phát hiện ra 8 đột biến đặc biệt ở biến chủng này. Trong đó, 3 đột biến được cho là góp phần tăng khả năng lây nhiễm của virus.

B1351 còn chứa đột biến E484K. Một nghiên cứu cho rằng, E484K có thể làm giảm 10 lần hiệu quả của một số kháng thể.

Tại Việt Nam, ca nhiễm biến chủng B1351 từ Nam Phi là chuyên gia nhập cảnh. Ca bệnh được Bộ Y tế ghi nhận ngày 24/12/2020. Đó là bệnh nhân 1422 (25 tuổi, chuyên gia từ Nam Phi), được cách ly tại Hà Nội. Hiện bệnh nhân được cách ly, điều trị tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương cơ sở Đông Anh.

Trong số các ca bệnh nhiễm biến chủng virus mới của đợt bùng phát này, đây là trường hợp duy nhất nhiễm biến chủng B1351 từ Nam Phi và cũng là người nước ngoài. Như bệnh, các ca Covid-19 trong nước chưa ghi nhận người Việt Nam ngoài cộng đồng nhiễm biến chủng virus này.

B117

Biến chủng được phát hiện lần đầu tiên tại Anh và nhanh chóng xuất hiện trên hàng loạt bệnh nhân Covid-19 tại Việt Nam. Bệnh nhân đầu tiên tại Việt Nam nhiễm biến chủng B117 (hay VOC 202012/01) là BN1435 (nữ, 45 tuổi, trú tại Trà Vinh). Chủng virus gây bệnh cho BN1435 cũng có đột biến D614G - chủng lây lan nhanh cách đây 4-5 tháng.

Người phụ nữ này về Việt Nam ngày 22/12/2020 và được cách ly tập trung ngay tại Trà Vinh. Bộ Y tế công bố bệnh nhân trên vào ngày 2/1.

Các kết quả giải trình tự gene trên một số bệnh nhân Covid-19 ở Hải Dương, Hải Phòng và TP.HCM cũng cho thấy, nhiều người nhiễm biến chủng virus mới này.

B117 từng được giới chuyên gia nhiều lần cảnh báo có khả năng lây nhiễm cao hơn 30-50%. Gần đây, giới nghiên cứu tại Anh kết luận biến chủng này có thể gây tử vong cao hơn 30-70%.

Đánh giá về tình hình sức khỏe của các bệnh nhân Covid-19 trong đợt bùng phát mới, bác sĩ Trần Văn Giang, Phó trưởng khoa Virus - Ký sinh trùng, cho biết: "Chúng tôi chưa nhìn thấy tình trạng nặng nhiều hơn trước. Tuy nhiên, tỷ lệ bệnh nhân viêm phổi được phát hiện trên phim CT có cao hơn. Ngoài ra, các triệu chứng lâm sàng cũng rõ ràng hơn".

Dù vậy, bác sĩ Giang nhận định tỷ lệ bệnh nhân bị suy hô hấp nặng, phải can thiệp kỹ thuật cao chưa có sự chênh lệch với trước đây.

Có thể tìm hiểu thêm bài viết: PGS Bệnh Viện Bạch Mai phân tích các triệu chứng phổ biến ở người nhiễm SARS-CoV-2 tại Việt Nam mới nhất.

Trong khi đó, thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương nhận định: “Thông qua kết quả nghiên cứu sơ bộ, chúng tôi cảm thấy với biến chủng này, diễn biến lâm sàng của người bệnh xảy ra sớm hơn các bệnh nhân nhiễm chủng cũ”.

Hiện tại, thế giới chưa có kết luận chính xác biến chủng B117 có độc lực mạnh hơn và gây nguy hiểm hơn hay không. Tuy nhiên, do diễn biến dịch nhanh, số ca mắc có thể tăng vọt trong thời gian ngắn nên toàn ngành y tế Việt Nam phải căng mình, theo sát từng bệnh nhân để chủ động điều trị./.