Amip lỵ là tình trạng nhiễm trùng ở ruột già do Entamoeba histolytica. Hầu hết nó ở dạng mang mầm bệnh không có triệu chứng, một số biểu hiện thì có ở dạng tiêu chảy nhẹ kéo dài, hoặc ở dạng trầm trọng hơn là lỵ tối cấp. Một số biểu hiện lâm sàng ngoài ruột là: Màng bụng, màng phổi với màng ngoài tim.
Amip lỵ là bệnh gì? Ảnh 1 (Nguồn: Internet)
Ở bên trong cơ thể, Entamoeba histolytica tồn tại dưới 3 dạng :
Dạng 1 - Thể hoạt động ăn hồng cầu: Lớn, có đường kính từ 30-40m, nó sống trong vách đại tràng, sẽ tăng trưởng tốt dưới điều kiện kỵ khí và có thêm các vi khuẩn khác, được tìm thấy trong phân bệnh nhân lỵ cấp tính. Soi tươi sẽ thấy amip di chuyển nhanh theo chiều nhất định. Nguyên sinh chất ngoại vi có một màu trắng trong, còn nội nguyên sinh chất có chứa đựng nhiều hạt nhỏ mịn và hồng cầu. Số hồng cầu này có kích thước không đồng đều do mức độ tiêu hóa là khác nhau.
Dạng 2 - Thể không ăn hồng cầu: Được tìm thấy trong phân, ngoài giai đoạn cấp tính, kích thước từ 15-25m, nhân giống như nhân của thể ăn hồng cầu (dạng 1), ngoại nguyên sinh chất không được phân biệt rõ với nội nguyên sinh chất và không chứa hồng cầu.
Dạng 3 - Thể bào nang:
- Không chuyển động, nhỏ, có kích thước 10-14m, thường gặp trong phân của người mang trùng không có triệu chứng hay bệnh nhẹ. Bào nang khi còn non có một nhân, cho đến khi trưởng thành sẽ có 4 nhân, có một màng đôi bảo vệ chúng để chống lại các dịch tiêu hoá khi bị nuốt vào.
- Bào nang sống rất lâu đó được gọi là thể chịu đựng của amip ở trong những điều kiện không thuận lợi. Ở nơi khô ánh sáng mặt trời, bào nang chỉ sống được vài ngày. Ở 500C thì sống được 5 phút. Ở chỗ ẩm thấp như trong bóng mát, trong nước bào nang có thể sống từ 1-4 tuần.
- Bào nang có sức đề kháng với các loại hoá chất tương đối cao, do đó vấn đề diệt bào nang trong nước được cho là một vấn đề khó. Nếu dùng Clo hay Iode đến mức có thể diệt được bào nang thì sau đó nước này sẽ không thể uống được.
Ở tác nhân này thì amip lỵ có hai chu trình phát triển
- Ở người không mắc bệnh
Chu trình phát triển không gây bệnh, chỉ đảm bảo cho sự lây lan bệnh. Amip sinh sản bằng phương thức phân đôi, sẽ hoá nang khi gặp phải điều kiện sinh sống không thuận lợi và sẽ được thải ra ngoài. Một ký chủ mới ăn phải bào nang; đến ruột bào nang từ 4 nhân sẽ biến thành 8 nhân. Chu trình tiếp tục cho đến khi có đủ điều kiện sinh bệnh thì amip sẽ bắt đầu ăn hồng cầu.
Amip lỵ là bệnh gì- Ảnh 2. (Nguồn: Internet)
- Đối với người bệnh
Nhờ có tác động của các enzyme tiêu protein, amip sẽ xâm nhập vào niêm mạc ruột, gây tổn thương ở manh tràng, đại tràng lên, đại tràng sigma và ruột thừa. Sang thương đầu tiên chính là những lở loét nhỏ ở niêm mạc, phía trên hẹp và bên dưới mở rộng.
Giữa các vết loét niêm mạc bình thường, khác với tổn thương trong lỵ trực trùng (như niêm mạc đỏ, xung huyết). Sau đó các vết loét này sẽ ăn sâu vào niêm mạc gây chảy máu trầm trọng, một số trường hợp loét xuyên lớp cơ khiến gây thủng ruột và bị áp – xe tại chỗ.
– Ở manh tràng và đại tràng, sigma bị nhiễm trùng mãn tính có thể dẫn đến việc thành lập các bướu amip (amoebome). Amip cũng có thể xâm nhập vào tuần hoàn cửa gây ra hoại tử tế bào gan, tạo thành ổ áp – xe. Hiếm khi là áp – xe phổi, não hoặc lách.
Căn bệnh này gặp nhiều nhất ở người từ 20 -30 tuổi và trẻ dưới 5 tuổi thì ít khi mắc phải bệnh này. Trẻ dưới 5 tuổi ít mắc bệnh.
Bệnh Amip lỵ có thể lây truyền qua 3 hình thức là trực tiếp, gián tiếp và lây qua đường tình dục.
Người bệnh mắc bệnh Amip lỵ qua đường ăn uống, nước rửa rau quả, thú vật mang mầm bệnh (như chó, mèo), côn trùng trung gian, trong đó ruồi là một trung gian truyền bệnh rất nguy hiểm.
Thường do tay của người mắc bệnh bị bẩn, bào nang bị dính dưới móng tay, từ đó được đưa vào miệng qua đường thức ăn.
Bệnh nhân có bệnh nặng thì ít gây nhiễm trùng hơn người mang trùng không triệu chứng vì thải ra nhiều dưỡng bào hoạt động (dễ chết) ở trong phân.
Hơn nữa bệnh amip còn có thể lây qua hoạt động tình dục - đây là một vấn đề được quan tâm rất nhiều trong cộng đồng và cũng cả trong cộng đồng những người đồng tính luyến ái.
Amip lỵ là bệnh gì- Ảnh 3. (Nguồn: Internet)
Một cá thể có thể mang mầm bệnh trong nhiều tháng liền, thậm chí nhiều năm mà không hề có triệu chứng hay biểu hiện lâm sàng. Amip lúc này sẽ chuyển từ không gây bệnh thành thể gây bệnh dưới tác động của những yếu tố chưa hoàn toàn được biết đến rõ ràng. Nhưng 3 yếu tố dưới đây được nhận định là cố ảnh hưởng tới quá trình này:
Có nhiều tác giả cho rằng chủng amip ở vùng Đông Nam Á có độc tính cao hơn các chủng ở vùng Bắc Phi. Các chủng amip nội địa vùng ôn đới thì thường không có độc lực.
Vai trò của tạp khuẩn kết hợp - yếu tố thứ hai này được chứng minh bằng thử nghiệm của Westphal: Khi nuốt bào nang amip sau 8 tháng, ông vẫn không hề hấn gì, nhưng để tiếp tục thử nghiệm, ông tiếp tục nuốt thêm một số vi trùng thì 20 ngày sau ông bị bệnh amip lỵ thực sự.
Dịch nhày của niêm mạc đại tràng bình thường có chứa glyco protein, giúp ngăn chặn sự kết dính của amip trên tế bào niêm mạc. Khi có sự biến đổi ở niêm mạc đại tràng hoặc khi sức đề kháng của cơ thể giảm đi; amip sẽ ăn hồng cầu và gây ra bệnh.
Amip lỵ là một bệnh đa dạng. Phần lớn người bị nhiễm amip có ít hoặc là không có triệu chứng. Khi có triệu chứng, bệnh sẽ được biểu hiện ở nhiều thể:
– Đau bụng thường diễn ra ở manh tràng (hố chậu phải, dễ bị hiểu lầm với viêm ruột thừa), dọc theo khung đại tràng (dễ lầm với chứng bệnh loét dạ dày) và nhất là hố chậu trái do tổn thương đại tràng sigma.
– Triệu chứng mót rặn: Người bệnh sẽ đau rát hậu môn kèm cảm giác muốn đại tiện một cách bức thiết.
– Tiêu phân nhày, máu, đôi khi sẽ xen kẽ với tiêu lỏng, số lượng tuy không nhiều, nhưng đi đại tiện nhiều lần trong ngày.
Ở thể nhẹ: Toàn trạng tốt, tiêu đàm máu ngày vài lần, phân có ít dưỡng bào.
Ở thể trung bình: Người bệnh cảm thấy mệt nhọc, tiêu đàm máu 5 -15 lần, phân có nhiều dưỡng bào, niêm mạc có nhiều vết loét điển hình.
Ở vào thể nặng: Toàn trạng suy nhược, bị mất nước, rối loạn điện giải, có thể bị truỵ tim mạch, bụng chướng, mót rặn, đi ngoài phân nhày, máu 15 lần/ngày. Niêm mạc trực tràng tổn thương nặng, đầy vết loét sẽ xuất huyết.
Ít khi mót rặn và đau bụng ít, tiêu chảy phân lỏng, ít nhày, đôi khi có thể có táo bón, có thể diễn biến thành thể cấp tính.
Sau một giai đoạn cấp tính hay bán cấp tính, bệnh sẽ trở thành mãn tính với nhiều đợt bệnh cách nhau. Không còn amip ăn hồng cầu trong ruột nữa, thậm chí là không còn amip. Vách ruột bị xơ chai, đầu tận cùng hệ thần kinh thực vật sẽ bị phá huỷ, chức năng đại tràng cũng không còn bình thường nữa. Triệu chứng lâm sàng như là viêm đại tràng mãn.
– Đau bụng liên tục hay diễn ra theo từng cơn, có thể không khu trú hay tập trung ở khung đại tràng, hay manh tràng.
– Rối loạn tiêu hóa: Thường là tiêu chảy và đầy hơi, ăn không tiêu đối với một số thức ăn như: Sữa hay chất bột. Bệnh nhân bị suy nhược, biếng ăn, từ đó sụt cân.
Trên đây là bài viết Amip lỵ là bệnh gì, hy vọng có thể giải đáp thắc mắc của độc giả.
Bạn thường quan tâm đến các vấn đề sức khỏe gì dưới đây ?
Chia sẻ 